Griekenland medeschuldig aan verdrinkingsdood elf bootvluchtelingen, zegt Europees Hof

Een harde tik op de vingers voor Griekenland door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dat land is op zijn minst deels verantwoordelijk voor de dood van elf Afghanen op zee, toen hun boot in januari 2014 zonk bij het eiland Farmakonisi, niet ver van de Turkse kust.

Het Hof in Straatsburg velt een vernietigend oordeel in een zaak die werd aangespannen door zestien nabestaanden die de schipbreuk wel overleefden. Griekenland heeft niet genoeg gedaan om de slachtoffers te redden van de verdrinkingsdood, de toedracht van het ongeluk niet serieus onderzocht en de nabestaanden op een vernederende manier behandeld, vindt het Hof. De Grieken handelden zo in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Athene moet 330.000 euro schadevergoeding betalen.

Volgens mensenrechtenadvocaten is dit de eerste keer dat een Europese rechter Griekenland veroordeelt in verband met zogeheten pushbacks. Daarbij worden vluchtelingen zonder mogelijkheid om asiel aan te vragen teruggestuurd of -gebracht naar Turkije, vaak met grof geweld. Griekenland ontkent dat het zich schuldig maakt aan dergelijke praktijken, ondanks almaar toenemend bewijs van het tegendeel.

Griekenland is nalatig geweest

De overlevenden van het drama bij Farmakonisi beweren dat hun boot zonk toen de Griekse kustwacht die naar Turkije sleepte. De Grieken zeggen juist dat ze probeerden de vluchtelingen te redden, maar dat die in paniek raakten waardoor hun boot ging schommelen. Over de vraag of hier sprake was van een ‘pushback’, laten de rechters in Straatsburg zich niet uit. Wel veroordelen ze Griekenland voor het feit dat het onderzoek naar de toedracht van het ongeluk aan alle kanten rammelde. Zo sprak een van de tolken niet de taal van een getuige uit het bootje, waardoor de rechter een onjuiste verklaring te horen kreeg. Ook kregen de overlevenden geen toegang tot communicatie van de kustwacht. Verder beweerde de openbaar aanklager tot verbazing van het Hof zonder onderbouwing dat pushbacks in Griekenland niet plaatsvinden. Daarna seponeerde de Griekse rechter de zaak al snel.

Ongeacht de toedracht vindt het Hof dat Griekenland sowieso nalatig is geweest bij de redding van de migranten. De kustwacht wist van de penibele situatie van de vluchtelingen, maar rukte uit met een speedboot zonder reddingsmateriaal en zwemvesten en vroeg geen assistentie. Gezien de knullige reddingsoperatie had de Griekse kustwacht kunnen voorzien dat de opvarenden in paniek zouden raken. Dus ook al zou die paniek de schipbreuk hebben veroorzaakt, dan is de kustwacht daar zelf verantwoordelijk voor, redeneert het Hof. Toen de boot al gezonken was en opvarenden vastzaten in de cabine, handelden de kustwachters uiterst traag en arriveerde extra hulp pas uren later.

Nabestaanden moesten zich collectief uitkleden

Tot slot veroordeelt het Hof de vernedering die de nabestaanden, die net hun verwanten hadden zien verdrinken, moesten ondergaan bij aankomst op Farmakonisi. Zij moesten zich op een basketbalveld collectief uitkleden ten overstaan van een groep militairen, en werden lichamelijk onderzocht, zonder dat er enige aanleiding was te veronderstellen dat zij een gevaar vormden, aldus de rechters. Van de Europese rechters moet Griekenland de nabestaanden een vergoeding van 330.000 euro voor immateriële schade betalen.

De overlevenden stapten in 2015 met hulp van Griekse en internationale mensenrechtenorganisaties naar het Hof in Straatsburg, nadat al hun juridische mogelijkheden binnen Griekenland waren uitgeput. Een Griekse rechtbank veroordeelde eerder wel een 21-jarige opvarende uit Syrië voor het ongeluk en de dood van de migranten. Hij kreeg een celstraf van 145 jaar en een boete van 570.000 euro. De celstraf werd in hoger beroep verlaagd naar tien jaar, omdat de rechter oordeelde dat niemand de schipbreuk had kunnen voorkomen.

Griekenland heeft nog niet gereageerd op de uitspraak van het Hof. Er lopen nog diverse andere rechtszaken in Straatsburg tegen Griekse instanties in verband met pushbacks.

Lees ook:

Griekse kustwacht beschuldigd van overboord gooien migranten

Een asielzoeker uit Kameroen beschuldigt de Griekse kustwacht ervan hem en twee anderen overboord te hebben gegooid.