Geen mondkapjes, geen thuisscholing en weinig afstand houden in het Zweedse onderwijs

Aan de Viktoriagatan in Gotenburg ligt de Jensen Grundskola, een school voor wat in Nederland de onderbouw heet, voor leerlingen tussen twaalf en vijftien jaar oud. Het schoolgebouw is statig maar bescheiden in omvang, met een smal trappenhuis en kleine klaslokalen. De muren van de hallen zijn bedekt met houten panelen, ‘een beetje een Harry Potter-school’, zoals rector Sebastian Vanneryr, gekleed in pak, niet zonder trots zegt. “We scoren hoog op alle meetbare vlakken, maar zijn het trotst op onze uitstekende studiero (letterlijk: studierust, red.). Wil je daar ook iets over schrijven?”

Vanneryr wijst naar een rij ingelijste portretten van oud-leerlingen. “Zij hebben allemaal de hoogst mogelijke score gehaald bij het examen. Ze staan hier als inspiratie voor onze huidige leerlingen.”

Maar vandaag gaat het niet over schoolranglijsten, maar over iets praktischers en, momenteel, universelers: hoe hanteert een Zweedse school de pandemie?

Geen mondkapjesplicht

Anders dan in Nederland bestaat hier namelijk geen mondkapjesplicht en zijn alleen bovenbouw, hogescholen en universiteiten in het voorjaar tijdelijk overgegaan op digitaal lange-afstandsonderwijs, maar zijn ook die weer open. “School is belangrijk voor de gezondheid van kinderen en jongeren”, is het credo van het Zweedse RIVM Folkhälsomyndigheten. In principe gelden op scholen dezelfde adviezen als in de rest van de samenleving (afstand houden, handen wassen, thuis blijven bij de geringste symptomen), al is het onderwijsinstellingen toegestaan die aanbevelingen naar eigen kunnen na te leven.

Vanneryr is recht voor zijn raap: “Het zijn slechts kleine gebaren. Alle leerlingen moeten bij het betreden van het klaslokaal hun handen desinfecteren. Na afloop van de les desinfecteren ze hun tafelblad. We luchten de klaslokalen, en in de pauze moet iedereen naar buiten.” Het kost nog moeite iedereen de buitenlucht in te jagen, vertelt de rector. “Want ‘we zitten de rest van de dag toch ook met z’n allen in een lokaal?’”

Afstand houden, is dat iets wat hier wordt gepraktiseerd? “De leerlingen mogen niet aan elkaar zitten, maar consequent afstand houden is geen doen. De klaslokalen zijn niet ineens groter geworden, de groepen ook niet kleiner.”

Schouder aan schouder

Hij opent de deur van een klaslokaal waar een les Engels aan de gang is. De leerlingen zitten er twee aan twee. Het bureau van leerkracht Eva Brown staat pal voor de eerste rij leerlingen; plek om verder naar achter te verhuizen is er niet. Ze staat, vrij letterlijk, met haar rug tegen de muur.

Als de bel gaat, stromen de leerlingen met z’n allen tegelijk de klaslokalen uit. Een groepje gaat schouder aan schouder tegen een rij kluisjes zitten. Ze boksen, omhelzen, en schudden de hand van vrienden die zich later bij de groep voegen.

Volgens Justus (12) verschillen de schooldagen niet zoveel van die van voor de pandemie. Lunchen doen ze nog steeds gezamenlijk in de kantine. En afstand houden, daar doen ze niet aan, zegt hij. “Nee, volgens mij is niemand hier bang”, meent Emil (13). Worden klasgenoten met zieke familieleden anders benaderd? Ontweken? “Neuh”, antwoorden Justus en Emil nonchalant.

Geen thuisscholing

In de lente heeft de school tijdelijk haar deuren gesloten. “Overal in Europa gingen middelbare scholen over op afstandsonderwijs. Wij gingen ervan uit dat het slechts een kwestie van tijd was eer Zweden hetzelfde zou doen. Maar die maatregel kwam nooit, en na een maand zijn we weer opengegaan.”

Sommige ouders en leraren hadden liever de thuisscholing voortgezet. “Maar niet onze directeur, die wilde zich toch conformeren aan de richtlijnen van Folkhälsomyndigheten.”

Leerlingen van wie een gezinslid positief getest is, worden zelf niet tot quarantaine verplicht. Alleen als bij henzelf ook corona is vastgesteld, moeten ze thuisblijven. Maar veel leerlingen blijken zich niet te laten testen, ondanks ziektegevallen in hun omgeving. “Ze hebben geen of weinig symptomen of vinden het te veel moeite.” De school adviseert ouders kinderen thuis te houden als iemand in het gezin het virus heeft. “Maar we kunnen het bij niemand afdwingen.”

Leraren opgeofferd

De rector maakt zich vooral zorgen over de oudere leerkrachten. “We hebben docenten van in de zeventig. Ze kunnen zich geen leven voorstellen zonder hun werk, maar zij vallen wel binnen de risicogroep.” Er zijn al verschillende uitbraken geweest, onder zowel leraren als studenten, die volgens Vanneryr verband houden met de school.

Op verschillende plekken in het land zijn scholen tijdelijk gesloten omdat een te groot aandeel van de leerkrachten ziek thuiszat.

Tijdens de pauze vertelt docent Brown dat het haar ‘mentaal zwaar valt’, doorwerken tijdens corona. “Ik maak me zorgen over mijn eigen gezondheid en die van mijn collega’s. De regels die voor de rest van de samenleving gelden, zoals afstand houden en vanuit huis werken, gelden niet voor ons. We have to carry on as usual.” Leraren en zorgpersoneel worden opgeofferd, vindt Brown. “Ik zie dagelijks ongeveer 300 leerlingen, ouders en docenten. We worden voor de leeuwen gegooid.” Ze vindt dat iedereen in het onderwijs en de zorg als eerste het vaccin moet krijgen, zodra het beschikbaar is. “Als beloning.”

Had ze zich veiliger gevoeld als, zoals elders in Europa, iedereen een mondkapje droeg? “Misschien helpt het iets, maar het geeft ook een onterecht gevoel van bescherming. Hoe kan je garanderen dat iedereen het juiste type mondkapje draagt? Dat de leerlingen er niet aan gaan frutselen? Nee, ik geloof niet dat het veel had uitgehaald.”

Omdat we het als school zo goed doen, zegt Vanneryr, “kunnen we iets als corona er wel bij hebben. Bij scholen waar het al wat kantje boord is, geeft corona misschien de doodklap.”

Lees ook:

Steeds meer tieners krijgen corona; moet het kabinet toch de scholen aanpakken?

De scholen komen weer in beeld nu het aantal nieuwe besmettingen op een te hoog niveau blijft hangen en tieners steeds vaker besmet raken.