Finse premier Sanna Marin waarschuwt voor rechts, maar moet er straks wel mee regeren

De regeertermijn van de Finse premier Sanna Marin werd gekleurd door de coronacrisis en de Russische dreiging. Zondag neemt haar partij SDP het in de verkiezingen op tegen vooral rechtse concurrenten.

De Finse verkiezingen zijn even ingetogen als het Finse volk zelf. In Helsinki valt het nauwelijks op dat de bevolking zondag naar de stembus gaat, de ijzige straten van de stad zijn kalm als altijd. Hier wordt niet gescandeerd, er zijn nergens agressieve campagnes te bekennen en niemand drukt je ongewild een pamflet in de hand.

“Hoe bekend ben je met de Finnen?”, informeert Dimitri Qvintus (36), speciaal adviseur van de huidige sociaaldemocratische premier Sanna Marin en tevens zelf verkiesbaar (kandidaat 186). Met een rode strandvlag onder de arm staat hij in de metro, onderweg naar een buitenwijk waar hij vandaag flyers wil bezorgen. “Een bekende grap luidt: Hoe onderscheid je in Finland een introvert van een extravert persoon? De extraverte kijkt naar jouw schoenen, de introverte naar zijn eigen.”

Dat is misschien ook de reden dat het meer oplevert om als politicus langs de deuren te gaan dan om met een standje op een plein te staan. “Ik probeer niet, zoals vroeger politiek bedreven werd, de bevolking te bekeren”, zegt Qvintus. “Mijn strategie is: luisteren, luisteren, luisteren.”

Navo-kogel door de kerk

De verkiezingen volgen op de meest bewogen Finse regeringstermijn in decennia. In december 2019, de maand waarin de destijds 34-jarige premier Sanna Marin aantrad, werd in Wuhan voor het eerst het coronavirus gedetecteerd. De pandemie drukte haar stempel op de eerste twee regeringsjaren.

Vlak na het bezweren van die eerste crisis diende de tweede zich aan, dit keer in de vorm van een oorlog, met als agressor de Finse oosterbuur. In een paar maanden tijd was de Navo-kogel door de kerk en werd de lidmaatschapsprocedure in gang gezet. Donderdag ratificeerde het laatste tegenstribbelende Navo-lid, Turkije, de Finse aanvraag.

Marins rood-groene vijfpartijencoalitie ‘reageerde adequaat op internationale crises’, zegt econoom aan de Universiteit van Helsinki Juha Tervala, “maar bleek minder succesvol in het invoeren van het eigen beleid”. De twee noodsituaties leidden tot de energiecrisis, een hoge inflatie en een stijging van de Finse staatsschuld. “Publieke uitgaven en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën”, zegt Tervala, “zijn het hoofdthema aan de vooravond van de verkiezingen”.

Regeringstijd werd gekaapt door crises

Ondanks de niet-aflatende populariteit van Marin lijkt het debat vooral politiek rechts in de kijker te spelen. Bij de laatste peilingen stond de liberaal-conservatieve Nationale Coalitiepartij (NCP) met 20 procent bovenaan, op de voet gevolgd door de rechts-nationalistische Finnenpartij (FP) en de Sociaaldemocratische Partij (SDP). Marin streeft in termen van achterban inmiddels haar eigen partij voorbij.

“Het aantreden van Marins regering in 2019 was zo hoopvol”, zegt kiezer Laura Suurhasko (31). “Mijn vrienden en ik dachten dat deze linkse regering de groene transitie kon versnellen en wezenlijke veranderingen door zou kunnen voeren. Maar uiteindelijk zijn die vier jaar gekaapt door crises. Logisch, maar ook doodzonde.”

Ondertussen kreeg Marin ook kritiek, die voor een deel ronduit seksistisch was. Een schijnbaar te blote blazer, een te uitgebreid ontbijt, feestjes met vrienden. Afgelopen augustus riep de oppositie de premier na een uitgelekt dansfilmpje op een drugstest af te nemen.

Grotere staatsschuld dan de Scandinavische buren

In de campagne vallen de rechtse partijen Marin vooral aan op financiële kwesties. Of je de staatsschuld problematisch vindt of niet, hangt volgens onderzoeker politieke geschiedenis aan de Universiteit van Helsinki Jenni Karimäki af van het kamp waartoe je behoort. Volgens de regeringspartijen ligt die veilig rond het Europese gemiddelde. “Ondertussen roept de oppositie: de Finse staatsschuld is veel groter dan die van onze Scandinavische buren.”

Het ministerie van financiën verkondigde eerder dat de komende twee ambtstermijnen 9 miljard euro moet bezuinigd.

De liberale NCP propageert lagere belastingen en fiscale terughoudendheid. De populistische Finnenpartij – die sinds de vorige verkiezingen in populariteit is verdubbeld – is vooral tégen. Die is anti-Europa en blijft ondanks een grote krapte op de arbeidsmarkt fel gekant tegen arbeidsmigratie.

‘Niet op onze toekomst bezuinigen’

De focus op publieke uitgaven en de staatsschuld brengt de SDP ertoe te hameren op ‘de investering in onderwijs en vaardigheden’. “Dat is de enige wijze waarop we duurzame, economische groei kunnen waarborgen”, meent kandidaat Dimitri Qvintus. “Als we daarop bezuinigen, bezuinigen we rechtstreeks op onze toekomst.”

Nu de NCP en de FP de meeste aanhangers lijken te hebben, overwegen linkse kiezers strategisch te stemmen. Dat wil zeggen: op de SDP, die op dit moment in de peilingen min of meer gelijk oploopt met de nationalistische partij, in plaats van op bijvoorbeeld de Groenen of de Linkse Alliantie. Met een stem voor de SDP, vertelt Suurhasko, hoopt ze de populistische FP uit de regering te weren. “Maar de keuze is lastig. Ik stem toch liever ideëel.”

Geen traditie van minderheidsregeringen

Het was een van de meest opmerkelijke momenten uit de verkiezingscampagne: de uitspraak van Sanne Marin dat ze onder geen beding een coalitie wil vormen met, zoals ze zei, ‘de racistische Finnenpartij’. Karimäki: “Het is in Finland extreem ongebruikelijk om voorafgaand aan de verkiezingen al partijen uit te sluiten”.

Het maakt een regering zonder de rechts-liberale NCP nagenoeg ondenkbaar. In tegenstelling tot de andere noordse landen heeft Finland geen traditie van minderheidsregeringen. “Coalities bestaan doorgaans uit twee grote partijen en een paar kleintjes”, zegt Tervala.

Ondertussen zet de partij van Sanna Marin zich af tegen rechts. De verkiezingsslogan luidt: ‘Voorkom een rechtse regering, stem op de SDP’. Karimäki: “Het is maar de vraag of die tactiek uitpakt als gehoopt”. Op zondagavond zullen we het weten.

Lees ook:

Feestende Finse premier Sanna Marin strijdt voor haar privéleven nu ze wéér is ‘betrapt op lol’

Vanzelfsprekend was het nieuws dat de Finse premier Sanna Marin weer eens op een feestje was. In juli werd Marins uiterlijke verschijning op het festival Ruisrock al uitgebreid becommentarieerd.