Expert: Russische bemoeienis met Van der Linden lijkt typische ‘beïnvloedingsoperatie’

CDA-coryfee René van der Linden is jarenlang een pion geweest van het regime van de Russische president Vladimir Poetin. Dat onthulde NRC vrijdag. Volgens de krant werd Van der Linden door de Russen gebruikt om de westerse opinie en westerse politici te beïnvloeden. De voormalige voorzitter van de Eerste Kamer reisde op kosten van Rusland door Europa en probeerde sancties tegen Rusland te beperken.

Daarbij onderhield de CDA’er contact met hoge vertegenwoordigers van het Poetin-bewind, onder wie zeker één spion van de Russische militaire inlichtingendienst GROe. Volgens de Volkskrant, die zaterdag ook over de zaak berichtte, werd Van der Linden vanwege deze Russische connecties in 2019 door de Nederlandse AIVD afgeluisterd en werd ook rond zijn woning geobserveerd.

Van der Linden was in jaren de zeventig en tachtig Tweede Kamerlid en staatssecretaris van Europese Zaken en was van 1999 tot 2015 senator. Hij was jarenlang actief in de Raad van Europa, een organisatie die geen deel is van de EU maar toeziet op de democratie en rechtsstaat in Europa. De contacten met de Russen zouden tussen 2005 en 2008 zijn ontstaan.

Zelf ontkent de christendemocraat zich te hebben laten misbruiken. Volgens Van der Linden ging het hem slechts om het kweken van begrip voor Rusland. Hij zegt niet te hebben geweten dat diplomaat Valeri Levitski, met wie hij contact onderhield, een GROe-agent was. “Jullie doen alsof ik een halve spion ben geweest”, zegt hij in de Volkskrant. “Te gek voor woorden.”

Maar volgens Ben de Jong, onderzoeker op het gebied van Russische inlichtingendiensten, verbonden aan de Universiteit Leiden, heeft de affaire veel weg van een beproefd Russisch recept. “Dit was geen klassieke spionage”, zegt hij. “Dit was wat je noemt een beïnvloedingsoperatie.”

Zulke beïnvloedingsoperaties komen vaker voor?

“Ja, zeker. De Russen zijn hier voortdurend mee bezig. Ze verspreiden desinformatie om onzekerheid en verdeeldheid te zaaien, en dit soort manipulatie van individuen hoort er ook bij.”

Volgens De Jong genoten de geheime diensten van het vroegere communistische blok op dit punt ten tijde van de Koude Oorlog een geduchte reputatie. Zo werd het Nederlandse comité ‘Stop de Neutronenbom’, dat in de jaren zeventig protesteerde tegen Amerikaanse kernwapens, bijvoorbeeld deels vanuit Oost-Duitsland gefinancierd. En Oost-Duitse geheim agenten kochten in 1972 twee West-Duitse parlementariërs om, waarmee een linkse regering overeind werd gehouden, wat Moskou graag wilde.

De Russen bouwen volgens De Jong nu voort op deze traditie. “Eerst identificeren ze dat een politicus al pro-Russische neigingen heeft. Vervolgens gaan ze hem bewerken. Ze fêteren hem en wekken de indruk dat ze vrienden worden.

“Van der Linden liet de Russen bijvoorbeeld reizen betalen, inclusief een duur hotel in Parijs, en liet zich door hen in de watten leggen. Mijn indruk is dat de Russen dit slim en professioneel hebben gespeeld.”

Heeft de Nederlandse AIVD ook slim geopereerd?

“We weten natuurlijk bij lange na niet alles. Wat mij zeer verbaast, is dat Van der Linden is afgeluisterd. Want een dienst als de Nederlandse AIVD krijgt niet zomaar toestemming voor het afluisteren van politici.

“Ik vermoed dat Russische spionnen werden afgeluisterd en dat daardoor Van der Linden in beeld kwam. Het viel waarschijnlijk op dat hij vaak contact had met hen. Vervolgens is er in 2019 een gesprek met hem gevoerd om hem te waarschuwen. Daarna heeft hij blijkbaar de contacten verbroken.”

Van der Linden zegt zich van geen kwaad bewust te zijn geweest.

“Nou, hij is op zijn minst uiterst naïef geweest. Zacht uitgedrukt. Want hij is contact blijven houden met die zogenaamde diplomaat, Valeri Levitski, nadat die in Frankrijk was ontmaskerd als spion en het land was uitgezet. De krant Le Monde had dat onthuld.

“Van der Linden zegt dat hij er niet van op de hoogte was, maar ik vind dat heel ongeloofwaardig. Kijk, hij had natuurlijk nooit gedacht dat al die mails en telefoongesprekken met de Russen naar buiten zouden komen. Dus hij geneert zich nu verschrikkelijk en komt met allerlei uitvluchten. Maar voor de Russen was hij gewoon een ‘nuttige idioot’, zoals Lenin het geloof ik ooit noemde. Een naïeveling waar ze graag misbruik van maakten.”

Hoe bedreigend is dit soort beïnvloeding?

“Onze open westerse maatschappijen zijn er kwetsbaar voor, want de meeste mensen hebben niet door dat dit zo wordt gespeeld. Voor veiligheidsdiensten is het ook lastig te bestrijden, omdat we hier vrijheid van meningsuiting hebben. Iedereen moet hier kunnen verkondigen dat de Krim bij Rusland hoort, dat Poetin een held is, en dat de Russen terecht Oekraïne zijn binnengevallen. Het gaat hier niet zoals in Rusland, waar sommigen dood langs de kant van de weg worden gevonden nadat ze kritiek hebben geleverd op Poetin.

“Maar ik denk dat het wel helpt om dit soort gevallen naar buiten te brengen. Mensen worden zich daardoor bewuster van het risico.”

Lees ook:

Zo manipuleren geheime diensten al decennia verkiezingen. ‘Het was heel, heel opwindend’

In de aanloop naar verkiezingen in de VS groeide in 2020 de vrees weer voor manipulatie door Rusland en China. Maar Amerika onderneemt dit soort beïnvloedingsoperaties zelf ook al decennia. ‘Het was heel, heel opwindend’, aldus een ex-CIA’er over de heimelijke inmenging in Italiaanse verkiezingen.

Poetins spionnen gaan hun gang in het Westen

Russische inlichtingendiensten worden steeds actiever en agressiever in het Westen. Volgens justitie blijkt dat ook in de MH17-zaak.‘Poetin wil westerse landen onbestuurbaar maken.’