Europese lidstaten martelen vreemdelingen, zegt de Raad van Europa

Landen aan de buitengrenzen van Europa zoeken steeds vaker hun toevlucht tot pushbacks. Dat zegt het anti-martelingencomité van de Raad van Europa, die toezicht houdt op de naleving van het mensenrechtenverdrag. Pushbacks mogen op zichzelf al niet, maar de manier waarop mensen die Europa proberen te bereiken worden teruggeduwd komt soms neer op foltering.

Het comité vond daar langs alle drukke migratieroutes bewijzen voor: mensen werden door honden gebeten of met stokken geslagen, werden gedwongen naakt of in ondergoed de grens over te steken, of er werd naast liggende mensen in de grond geschoten. De EU-landen waar dat gebeurt weten ervan, maar ondernemen niets om de praktijken een halt toe te roepen.

Een ‘pushback’ is de term die gebruikt wordt voor het met geweld terugduwen van migranten, zonder dat die in staat worden gesteld asiel aan te vragen. Het anti-martelingencomité (CPT) wil dat er met spoed toezicht komt op de grensprocedures, waarmee er een einde kan komen aan wat het in het jaarverslag omschrijft als ‘een helder patroon van fysieke slechte behandeling van buitenlanders langs de buitengrenzen van de EU’.

Getuigenissen van slachtoffers

In het rapport, dat donderdag openbaar werd, worden geen landen genoemd, maar staat wel dat het gebeurt langs alle grote migratieroutes naar Europa: in de westelijke Balkan, langs de Poolse grens met Belarus en in alle Europese landen rond de Middellandse Zee. De landen waar het om gaat weten zelf dat de Raad van Europa ze op de korrel heeft: het jaarverslag is een compilatie van alle onderzoeken die de commissie in het afgelopen jaar heeft uitgevoerd.

Het CPT heeft sinds 2009, toen het voor het eerst te maken kreeg met pushbacks, een gedegen methode ontwikkeld waarmee het kwesties onderzoekt. Getuigenissen van slachtoffers worden vergeleken met logboeken van grenswachten en videobeelden, waarna ook nog medische bewijzen worden verzameld. De bevindingen worden gedeeld met lidstaten. Het is de bedoeling dat die daarna hun leven beteren, maar in het geval van de pushbacks blijft verbetering uit.

Zo komt het CPT tot de slotsom dat er overal langs de buitengrenzen van de EU gewelddadige terugstuuracties plaatsvinden, waarbij buitenlanders worden geslagen door politieagenten, grenswachten of de kustwacht.

Het comité vond verschillende vormen van pushbacks die met regelmaat plaatsvinden. Zo verhinderen autoriteiten op zee regelmatig en opzettelijk kleine bootjes met migranten om de internationale wateren te bereiken. Ze vernielen de motoren van hun scheepjes, of nemen die in beslag. Ook gebeurt het dat mensen die al zijn aangekomen in Europa, terug de zee op worden gestuurd.

Maanden dicht op elkaar gezet

Bij landsgrenzen worden migranten vaak gevangengezet in gebouwen die daar niet voor zijn gemaakt. Soms zitten ze maanden dicht op elkaar, hebben ze amper toegang tot sanitaire voorzieningen en worden ze daarna alsnog in groepen over de grens gezet. Vaak worden ze daarbij geslagen. De daders zijn meestal in overheidsdienst.

‘Het is niet ongebruikelijk dat deze ambtenaren dan hun emblemen afdoen of bivakmutsen dragen om hun identiteit te verbergen’, zo rapporteert het CPT.

In een gesprek na afloop van de presentatie zei voorzitter Alan Mitchell dat de excessen toenemen naarmate er meer migranten arriveren. Hij noemde Italië, Griekenland, Spanje, Malta en Cyprus als landen die te maken hebben met een grote hoeveelheid mensen die Europa in willen en onder grote druk staan om de buitengrenzen te bewaken.

“Deze landen zien soms geen andere mogelijkheden meer, omdat het soms gaat om een paar duizend mensen per week”, zei Mitchell. “Maar er leeft ook het idee dat het mensen ontmoedigt om naar Europa te gaan.”

Mitchell signaleert in Europa een afgenomen tolerantie jegens mensen die armoede ontvluchten. “Er is meer begrip voor mensen die op de loop zijn voor oorlog of geweld”, zegt hij.

Lees ook:

De nieuwe Frontex-baas Leijtens wil geen pushbacks meer en rept ook weer over ‘mensenrechten’

De nieuwe directeur van de Europese grensdienst Frontex, Hans Leijtens, wil de Europese grenzen bewaken en tegelijk de mensenrechten hoog houden. Van pushbacks moet hij niets hebben.