EU zet sein op (licht)groen voor Albanië en Noord-Macedonië

Door de coronacrisis zijn tal van EU-onderwerpen die nog maar een paar weken geleden topprioriteit hadden, in de onderste la beland: van Green Deal tot brexit en de meerjarenbegroting. Voor één hypergevoelige kwestie geldt deze week een uitzondering: het startsein voor toetredingsonderhandelingen met Albanië en Noord-Macedonië.

Dat onderwerp leidde vorige week op diplomatiek niveau tot verhitte (video)discussies. Pas op het laatste moment werd gisteren zeker dat ministers van de 27 EU-landen vandaag, na jaren gedraal, het sein op (licht)groen zetten voor die toetredingsonderhandelingen. Frankrijk, Nederland en Denemarken staken er in oktober vorig jaar nog een stokje voor. Deze maand leken alle hindernissen uit de weg geruimd – tot het coronavirus toesloeg.

Daardoor dreigde de gênante situatie te ontstaan dat Albanië en Noord-Macedonië na dat lange, frustrerende verblijf in de EU-wachtkamer eindelijk naar het loket werden geroepen, om daar vervolgens te worden geconfronteerd met een naar beneden vallend rolluik en het briefje ‘EU wegens ziekte gesloten’.

Kroatië, dit halfjaar EU-voorzitter, heeft er alles aan gedaan om dat te voorkomen. Toenadering tot de westelijke Balkan is topprioriteit voor de Kroaten. Op 7 mei zou in hoofdstad Zagreb een feestelijke top moeten plaatsvinden tussen de EU en alle zes Balkan-landen die nog geen lid zijn, maar iedereen (behalve de Kroaten zelf) gaat ervan uit dat die bijeenkomst wordt afgeblazen wegens corona. Tot overmaat van ramp is de stad ook nog eens in shock door de aardbeving van zondag.

Raad van algemene zaken

Dat de ministeriële videovergadering vandaag doorgaat, is daarom een opsteker voor Kroatië. Deze ‘raad algemene zaken’ dient als voorbereiding op de reguliere Europese top van regeringsleiders. Die was gepland voor donderdag en vrijdag, maar gaat niet door: in plaats daarvan is er donderdag een ‘EU-videotop’ over de coronacrisis. Daardoor trokken diplomaten het nut van de voorbereidende ministerraad in twijfel. Om een nieuwe teleurstelling voor Albanië en Noord-Macedonië te voorkomen, komt die er dus toch.

Ook inhoudelijk waren er nog appeltjes te schillen. Doorslaggevend in het verwachte ‘ja’ is de tevredenheid van Frankrijk met de hervorming van het toetredingsproces. De Europese Commissie presenteerde vorige maand een opzet waarmee die onderhandelingen politieker worden, met meer aandacht voor de rechtsstaat. Bovendien wordt het mogelijk om het proces terug te draaien als de kandidaat-lidstaat wegglijdt van EU-standaarden, zoals met Turkije is gebeurd.

Huiswerk voor Albanië

Nederland en andere landen hadden moeite met de koppeling tussen Albanië en Noord-Macedonië. Het was alles of niets, terwijl Nederland meer problemen had met Albanië dan met Noord-Macedonië. Die zorg is in het aanstaande besluit weggenomen: er komt alsnog een ontkoppeling, met verschillende eisen aan beide landen. Albanië heeft veel meer huiswerk te doen voordat de gesprekken echt kunnen beginnen, onder meer op het gebied van corruptiebestrijding, zware criminaliteit en persvrijheid.

Bovendien zijn aan dit besluit geen tijdstippen verbonden. Wanneer de aftrap plaatsvindt, blijft ongewis. Toetredingsonderhandelingen zijn hoe dan ook een zaak van lange adem: die met Servië begonnen in 2014, met Montenegro in 2012, en met Turkije in 2005.

Overigens geldt voor al deze landen, zeker ook voor Albanië en Noord-Macedonië, dat het enthousiasme voor de EU er de afgelopen weken niet groter op is geworden. In de coronacrisis bleek de EU immers niet bepaald een hechte vriendenclub. Duitsland en Frankrijk wilden aanvankelijk hun mondmaskers voor zichzelf houden (dat exportverbod is inmiddels van de baan), terwijl onder meer Polen, Hongarije en België hun grenzen sloten, zelfs voor EU-burgers uit buurlanden.

Lees ook:
Lidstaten krijgen meer stem bij toetreden nieuwe EU-leden

Gaan de onderhandelingen met Albanië en Noord-Macedonië nu alsnog beginnen? Dat hangt deels af van de Franse (en Nederlandse) tevredenheid over dit plan.

Hoe, en waarom, de EU-seinen voor de westelijke Balkan op rood kwamen te staan

Het rommelde in de westelijke Balkan, nadat de EU in oktober slecht nieuws had voor Albanië en Noord-Macedonië: vooralsnog geen nieuwe stap naar lidmaatschap. Wat ging daaraan vooraf? En wat zijn de argumenten voor en tegen?