EU tempert Kievs hoop op snelle toetreding

Bij een doorsnee Europese top verandert een deel van Brussel door de veiligheidsmaatregelen in een ‘militaire vesting’, zo wil het journalistieke cliché. Hoe pijnlijk overdreven die beeldspraak eigenlijk is, blijkt vrijdag in de Oekraïense hoofdstad Kiev. Voor het eerst vindt een EU-top plaats in een land dat in oorlog is – een echte, gruwelijke oorlog. Daardoor blijft de precieze locatie geheim. Ook de afsluitende persconferentie wordt niet rechtstreeks, maar met vertraging via internet gestreamd.

Hoofdrolspelers op de 24ste EU-Oekraïne-top zijn de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en zijn twee gasten Ursula von der Leyen (EU-commissievoorzitter) en Charles Michel (raadsvoorzitter namens alle lidstaten). De 27 regeringsleiders zijn er niet, zoals vaker bij dit soort EU-landentoppen.

“Het is een sterk signaal dat we tijdens de oorlog in Kiev zijn”, zegt een EU-diplomaat. “Het is een signaal aan de Oekraïense bevolking, het is een signaal aan Rusland, het is een signaal aan de wereld.”

Van de drie kopstukken in Kiev kunnen we plechtige woorden verwachten, boordevol symboliek, drie weken voor de eerste verjaardag van de Russische invasie. Maar er komt ook een EU-Oekraïne-slotverklaring waaraan diplomaten wekenlang hebben gesleuteld.

Toezeggingen over EU-lidmaatschap

Voor Kiev is deze top een gelegenheid om toezeggingen te krijgen van de EU over een toekomstig lidmaatschap. Vorig jaar juni stemden de 27 regeringsleiders in met het verlenen van de EU-kandidaat-status aan Oekraïne. Maar die symbolische stap was makkelijk gezet. Daadwerkelijke toetreding is vaak een gebed zonder end – vraag dat maar aan de langjarige kandidaat-lidstaten op de Westelijke Balkan.

Oekraïne is een geval apart. Premier Denys Sjmyhal zei onlangs dat het Oekraïense EU-lidmaatschap binnen twee jaar een feit zou moeten zijn. Dat is voor veel lidstaten, waaronder Nederland, te druistig. Het is de vraag of Von der Leyen en Michel in Kiev erin slagen om hun eigen enthousiasme over een snelle toetreding voor zich te houden. Brusselse diplomaten vrezen dat zij elkaar op dat punt proberen te overtroeven.

Hoe dan ook wordt in de slotverklaring geen termijn voor toetreding genoemd. “Oekraïne onderstreept zijn vastberadenheid om aan de noodzakelijke vereisten te voldoen”, staat er streng in een uitgelekte concept-versie.

Zorgen over corruptie

Het is een ongeschreven regel dat landen in oorlog, of met slepende territoriale conflicten, geen EU-lid kunnen worden – met de nadruk op ongeschreven. Daarnaast zijn er grote zorgen over corruptie en de kwaliteit van de rechtspraak in Oekraïne.

Terwijl de EU zich wat die snelle toetreding betreft op de vlakte houdt, probeert ze op andere fronten Oekraïne optimaal te ondersteunen. Over wapenleveranties spreken de leiders vrijdag niet diepgaand – dat gebeurt in andere gremia – wel over andere vormen van typische EU-hulp. Von der Leyen kwam donderdag al aan in Kiev, in het gezelschap van liefst vijftien Eurocommissarissen. Zij brachten de dag door in gesprek met hun Oekraïense tegenhangers.

De EU zal nog eens vijftienduizend Oekraïense militairen gaan trainen, zo wordt vrijdag bekendgemaakt, bovenop een eerste deel van vijftienduizend die deze zomer hun training afronden. Verder trekt Brussel 25 miljoen euro uit voor het laten verwijderen van Russische mijnen in Oekraïne.

Een roaming-akkoord is nabij

Het land krijgt ook nieuwe economische douceurtjes, waarbij de EU Oekraïne al behandelt als gedeeltelijk onderdeel van de interne markt. Sommige handelstarieven vallen weg. Een roaming-akkoord is nabij. Dat betekent dat Oekraïners die naar de EU zijn gevlucht goedkoop met hun telefoon kunnen internetten en bellen met achtergebleven familieleden.

Ander gespreksonderwerp vrijdag is het tien-punten-vredesplan van Zelensky, dat hij in november presenteerde. Kern daarvan is volledige terugtrekking van de Russische invasiemacht. De EU ondersteunt die inzet.

Intussen wordt gewerkt aan de snelle oprichting van een instituut in Den Haag, dat de Russische oorlogsmisdaden moet documenteren en eventueel berechten. Een ‘tribunaal’ zal dat niet gaan heten. De voorlopige naam is Internationaal Centrum voor de Vervolging van de Misdaad van Agressie. “We willen heel snel en heel praktisch met iets beginnen”, aldus een EU-diplomaat.

Lees ook:
De EU-kandidatuur van Oekraïne en Moldavië is bij voorbaat een leeggelopen ballon

De historische EU-kandidatuur die de EU-lidstaten donderdag aan Oekraïne en Moldavië toekenden, is zowel een grote stap voorwaarts als een lege huls.

De grote Europese mannen steunen in Kiev de EU-kandidatuur van Oekraïne

Vier Europese leiders kwamen in juni vorig jaar in het diepste geheim aan in Kiev.