EU bereikt akkoord over wederzijdse investeringen met ‘systemische rivaal’ China

Het investeringsakkoord met China, waarover al sinds 2014 wordt onderhandeld, moet het voor Europese bedrijven gemakkelijker maken om daar zaken te doen. Peking stelt nu nog veel beperkingen aan buitenlandse investeringen, terwijl Chinese bedrijven hier veel gemakkelijker de markt op kunnen.

Met het akkoord wil de EU volgens een hoge functionaris in Brussel het evenwicht herstellen. Bovendien moet het voorkomen dat Chinese bedrijven die gedwongen arbeid inzetten, actief zijn in Europa. Woensdag bespreken de regeringsleiders en staatshoofden van de EU-landen het akkoord.

Europese bedrijven kijken al jaren gretig naar de Chinese markt. Straks moeten ze ook kansen krijgen in aantrekkelijke sectoren als telecom, IT en financiële diensten. Investeringen in de zorg worden ook mogelijk, bijvoorbeeld in privé-ziekenhuizen in grote Chinese steden.

Veel Chinese investeringen in Europa

De voordelen voor China op de Europese markt zijn minder groot, vooral omdat de EU nu al weinig beperkingen oplegt. Daardoor hebben Chinese bedrijven veel investeringen kunnen doen, bijvoorbeeld in winkelbedrijven en havens.

Op de markt voor duurzame energie, zoals windmolenparken, komt er wel wat meer ruimte voor de Chinezen. Het gaat bij deze afspraken niet om een vrijhandelsakkoord, dat komt later.

Toen de onderhandelingen enkele jaren geleden begonnen, was vrijwel iedereen overtuigd van de positieve gevolgen van meer investeringen over en weer. Maar geleidelijk veranderde de Europese houding tegenover China.

Er waren al twijfels dat het - volgens de officiële ideologie - communistische land zijn markten echt zou openen. Daarnaast werd de politieke kant steeds belangrijker: de EU noemde China een ‘systemische rivaal’. Geen vijand, maar wel een tegenstrever op principiële gronden.

Bezwaar van Polen

Tijdens een overleg waren alle vertegenwoordigers van de EU-lidstaten maandag positief over de inhoud van het akkoord. Polen kwam wel met een tactisch bezwaar: waarom nu zo’n overeenkomst sluiten, vlak voor het aantreden van de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden? Die wil juist samen met de EU optrekken tegen de toenemende Chinese invloed in de wereld.

Volgens de betrokken EU-functionaris maakt dit akkoord samenwerking met de Amerikanen alleen maar sterker. De VS, die ondertussen in een handelsconflict zijn verwikkeld met China, hebben eerder ongeveer dezelfde afspraken gemaakt over investeringen.

Er bestaan ook zorgen dat China controle krijgt over Europees dataverkeer, bijvoorbeeld via het bedrijf Huawei dat een hoofdrol wil spelen in de aanleg van 5G-netwerken. Maar de EU-functionaris verzekert dat lidstaten vrij zijn om voorwaarden te stellen of zelfs bedrijven uit te sluiten, als het gaat om de nationale veiligheid.

Mensenrechten

Het gevoeligste punt in de onderhandelingen betrof de mensenrechten in China. De afgelopen jaren is steeds meer informatie naar buiten gekomen over de slechte behandeling van minderheden, zoals Tibetanen en Oeigoeren, de islamitische bevolking in de regio Xinjiang. Wie garandeert dat Chinese bedrijven die hier zaken doen, zich daar netjes gedragen?

Buitenlandse bedrijven zijn ondertussen huiverig om in opspraak te komen door productie in China. Zo kunnen kledingmerken moeilijk garanderen dat ze geen gebruik maken van katoen uit Xinjiang, waarvan duidelijk is dat die vaak onder gedwongen omstandigheden wordt geproduceerd.

De EU wil die problemen ondervangen door een verplichting voor China om zich te houden aan de regels van de ILO, de VN-organisatie voor arbeid. Die stelt voorwaarden aan arbeidsomstandigheden, werknemers moeten vrij zijn in hun keuzes en zeker niet gedwongen worden. China heeft nu toegezegd de ILO-principes te onderschrijven, inclusief de artikelen die gedwongen arbeid verbieden.

Het akkoord moet ook regelen wat er gebeurt als er conflicten ontstaan tussen Europese en Chinese zakenpartners. Nu zijn buitenlandse bedrijven vaak huiverig om in China te investeren vanwege de rechtsonzekerheid in dat land. Op dit gevoelige punt is alleen afgesproken dat er binnen twee jaar een nieuwe regeling moet zijn.

Wel is vastgelegd dat Europese bedrijven nooit gedwongen kunnen worden om technologie over te dragen. Dit moet voorkomen dat China high-techproducten gemakkelijk kan namaken.

De Europese en Chinese onderhandelaars zijn nu in grote lijnen tot overeenstemming gekomen, maar dat is nog maar het begin. De afspraken moeten in juridische teksten worden vastgelegd, wat nog maanden kan duren.

Daarna moet het Europees Parlement instemmen met de afspraken en dat kan lastig worden. Het parlement zal daarvoor in ieder geval de tijd nemen; dit wordt geen spoedklus zoals het brexit-akkoord.

Lees ook:

Zeker een half miljoen Oeigoeren gedwongen aan het werk als katoenplukker

Gedwongen arbeid komt in Xinjiang veel meer voor dan gedacht. Volgens een rapport over katoenproductie in de Chinese regio zou het gaan om zeker 570.000 gedwongen katoenplukkers.