Spanning Midden-Oosten
Eerst een eigen plan, pas dan kan de EU succesvol bemiddelen in het Iran-conflict
In het conflict tussen Iran en de VS staat de EU langs de zijlijn. Dat kan alleen veranderen als de unie met een eigen aanpak komt.
Twee kemphanen staan schreeuwend tegenover elkaar, er wordt geduwd en getrokken. Een derde staat ernaast en kan alleen maar zeggen: niet vechten, praat met elkaar. De Europese Unie is die roepende langs de zijlijn in het conflict tussen de Verenigde Staten en Iran, maar nog zonder veel succes. Daarvoor ontbreekt ook een eigen plan om het conflict op te lossen.
‘De-escaleren’ is het toverwoord in alle Europese commentaren op de dreigende botsing tussen de VS en Iran, na de moord op generaal Soleimani. Het staat centraal in een verklaring die de Franse president Emmanuel Macron, de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Britse premier Boris Johnson gisteren uit lieten gaan.
Iraanse minister uitgenodigd in Brussel
Ook de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, wil de-escaleren, net als de Europese hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken Josep Borrell. Maar hoe breng je de rust terug terwijl de ene partij dreigt met vergelding en de andere bij voorbaat waarschuwt dan nog harder terug te slaan? Praten, is het Europese antwoord. Borrell heeft daarom de Iraanse minister van buitenlandse zaken Mohammad Javad Zarif uitgenodigd in Brussel.
Of Zarif komt, is niet zeker. “Dat doet hij alleen als hij er een duidelijke reden voor heeft”, zegt Amanda Paul, Midden-Oosten-expert bij de denktank EPC in Brussel. “Het is niet helder wat de EU te bieden heeft, de agenda is niet duidelijk.”
Iran is volgens Paul teleurgesteld over de rol van de EU, sinds het instorten van de nucleaire deal. Dat akkoord sloot Iran in 2015 met de vijf permanente leden van de VN-veiligheidsraad, plus Duitsland en de EU. De VS zegden de deal mei 2018 op, omdat Iran zich er niet aan zou houden. Sindsdien loopt de spanning tussen de twee landen verder op.
De EU bleef hameren op het belang van het akkoord, maar faalde in haar pogingen om er iets van te redden. Toen de Amerikanen sancties instelden tegen bedrijven die actief zijn in Iran, beloofde de EU dat Europese bedrijven gewoon konden blijven handelen.
Iran liet gisteren weten dat het zich niet meer houdt aan de beperkingen die het akkoord oplegt voor het verrijken van nucleair materiaal. “Het akkoord lijkt helemaal dood”, zegt Paul. “De EU blijft erover praten, het is het enige dat ze hebben.”
Merkel gaat naar Poetin
De enige rol die Paul ziet voor de EU is die van mediator: degene die twee ruziënde partijen begeleidt bij het maken van afspraken om een conflict te voorkomen. “Maar op dit moment kan dat niet.” Toch heeft Paul wel hoop dat Europa op termijn een verzoenende rol kan spelen. “Als Zarif naar Brussel komt, is dat een goed teken.”
De ministers van buitenlandse zaken van de EU-lidstaten komen vrijdag voor overleg bijeen. Angela Merkel reist zaterdag naar Moskou, waar ze met de Russische president Vladimir Poetin de situatie in Irak en Iran zal bespreken.
Paul verwacht ook meer van commissievoorzitter Von der Leyen, die bij haar aantreden zei dat de EU een grotere geopolitieke rol moet spelen. “Dan moet ze nu ook optreden. Dit conflict speelt in de buurt van Europa. Als het uit de hand loopt, krijgt heel Europa te maken met meer vluchtelingen en misschien met terroristische aanslagen.”
Lees ook: Trump neemt groot risico met aanslag op Iraans kopstuk
Tot nu toe was president Donald Trump geen groot liefhebber van militaire escalatie. Met het uitschakelen van een Iraanse generaal toont de president zich van een ongewone kant. Wat bewoog hem?
