Eén telefoontje met China zorgt voor grote problemen in de VS

Als het met Trump helemaal mis dreigt te gaan, hebben we altijd de generaals nog, zeiden bezorgde Democraten – en ook veel andere ongeruste Amerikanen – tegen elkaar begin 2017 toen Donald J. Trump, verrassend winnaar van de verkiezingen, aantrad als president. Het duurde bijna vier jaar, maar in de nadagen van zijn presidentschap was het zover, rapporteerden onderzoeksjournalisten Bob Woodward en Robert Costa van The Washington Post.

De hoogste militair in de krijgsmacht, voorzitter van de chefs van staven Mark Milley, nam op eigen houtje contact op met zijn Chinese collega, vertellen ze in hun boek Peril (‘Gevaar’). Hij verzekerde deze dat de politieke chaos in de VS niet zou leiden tot een nucleaire aanval op China. Of in elk geval geen verrassingsaanval, omdat hij in het uiterste geval zou waarschuwen.

Trump en een aantal Republikeinse aanhangers reageerden woedend.

Helemaal op eigen houtje handelde hij niet

Als ‘stomme idioot’ Milley dat werkelijk heeft gezegd, zei Trump in een verklaring, “dan neem ik aan dat hij berecht wordt voor verraad, omdat hij met zijn Chinese tegenhanger zaken heeft gedaan achter de rug van zijn president.”

Maar zo zat het niet helemaal, vertelden weer andere hoge militaire en politieke functionarissen, zittend of voormalig, aan Amerikaanse media.

Trump wist er in ieder geval niets van, dat ligt voor de hand. Maar helemaal op eigen houtje handelde Milley ook niet, meldde The Washington Post donderdag. Half oktober 2020, dus nog voor de presidentsverkiezingen, kwamen er rapporten van de inlichtingendiensten dat China zich zorgen maakte over Amerikaanse militaire activiteiten in de Zuid-Chinese Zee. En daarom leek het minister van defensie Mark Esper verstandig om de geopolitieke concurrent gerust te stellen.

Esper had al vaker tegen de politieke stroom in gezwommen, met Milley in zijn kielzog. In de zomer van 2020 verzetten ze zich samen tegen het plan van Trump om de Nationale Garde, een onderdeel van de krijgsmacht, in te zetten om rellen te onderdrukken in een aantal grote steden. Die vonden plaats na de demonstraties tegen de behandeling van zwarte Amerikanen door de politie, zoals de in Minneapolis onder de knie van een agent gestikte George Floyd.

Een politieke stunt van Trump

Maar in die periode lieten hij en Milley zich ook betrekken bij een politieke stunt van Trump. Samen met hem liepen ze van het Witte Huis, door het even tevoren hardhandig schoongeveegde Lafayette Park, naar een kerk die door een brandaanslag was getroffen. Trump poseerde er voor de camera’s van de media met een bijbel, alleen en met aan zijn zijde zijn minister en hoogste generaal.

Die twee hadden daar later hartgrondig spijt van. Esper verzekerde dat hij het ministerie van defensie buiten de politiek wilde houden. En Milley bood zijn excuses aan. Meer nog dan Esper werd het hem binnen en buiten de krijgsmacht kwalijk genomen dat hij de indruk had gewekt dat het leger de president niet alleen gehoorzaamt als opperbevelhebber, zoals de Grondwet eist, maar ook volgt als politiek leider.

Die verdenking kon ook op Milley vallen, omdat Trump hem in 2018 speciaal had uitgezocht voor zijn hoge functie, tegen het advies in van toenmalig minister van defensie Jim Mattis. Trump zou onder de indruk zijn van de militaire uitstraling van Milley en de vele decoraties die hij op zijn uniform droeg. En hij deed het ook, zei hij later, omdat hij Mattis wilde stangen. Trump had ook Mattis gekozen, bij zijn aantreden in 2016, vanwege zijn reputatie als ijzervreter. Maar hun relatie was twee jaar later flink bekoeld.

Bij Amerikanen staat de krijgsmacht tot nu toe op een voetstuk

Het zou goed kunnen, speculeren ingewijden, dat Milley aan Woodward en Costa opening van zaken gaf om de smet van de St. Johns-kerk weg te poetsen. En om aan zijn nieuwe baas, president Joe Biden, duidelijk te maken dat hij geen Trump-marionet is.

Hoe dan ook plaatsten de minister van defensie en de hoogste militair van het land zich eind vorig jaar tussen hun opperbevelhebber met instabiele trekjes en de krijgsmacht van het land, met zijn 1,3 miljoen militairen, zijn bases in minstens 80 landen en zijn nucleaire wapens. Dat was op dat moment misschien goed, maar is tegelijkertijd ook weer een stap achteruit voor het Amerikaanse politieke bestel, zei analist Kori Schake van het conservatieve American Enterprise Institute tegen The Washington Post.

Want hoe zwaar ze ook teleurgesteld zijn in politieke en maatschappelijke instellingen, van het Congres tot de media, bij Amerikanen staat de krijgsmacht tot nu toe op een voetstuk. Maar zoiets als het lijntje met China van Milley “moedigt Amerikanen aan te doen met de krijgsmacht wat ze al doen met het Hooggerechtshof: ze vinden het een apolitiek instituut als ze het ermee eens zijn, en een partijdig instituut als ze het ermee oneens zijn.”