Zetelverdeling
Een senator kan de macht van de Amerikaanse president maken of breken, en daar zijn de Republikeinen niet gerust op
Veel Amerikanen stemmen dinsdag niet alleen over de president, maar ook over een senator. Dat kan de macht van de president, wie het ook is, maken of breken.
“Als de Democraten het Huis van Afgevaardigden houden, de Senaat overnemen en Biden president wordt – God sta ons bij!” Als Republikeinen als senator Lindsey Graham het over Donald Trump hebben, zetten ze hun optimistische gezicht op. Natuurlijk gaat die winnen. Het wordt een ‘rode golf’, zoals Trump zelf zegt.
Als ze het echter over de Senaat hebben, dan tappen ze uit een ander vaatje. Dan houden ze openlijk hun hart vast voor de slechtst mogelijke uitkomst dinsdag: een president Biden die veel van zijn ‘extreemlinkse’ plannen kan uitvoeren. En dus waarschuwen ze hun kiezers: ook al wil je Trump inruilen voor Biden, hou dan tenminste de Senaat Republikeins.
Voor de meeste kiezers is het één pot nat. Want de afgelopen vier jaar stond de Republikeinse meerderheid (nu 53-47) in de Senaat de president maar zelden in de weg. Elke twee jaar wordt er gestemd voor ongeveer een derde van de 100 zetels die de Senaat telt – twee voor elke staat. Dit jaar zijn het er 35. Het pakt toevallig zo uit dat de Republikeinen meer te verliezen hebben dan de Democraten: ze hebben 23 van die zetels in handen en in zeker negen staten lopen ze kans die kwijt te raken.
De Democraten kunnen geruster zijn. Alleen in Alabama zal hun senator vrijwel zeker verliezen: die kon in 2017 in die conservatieve staat ook alleen maar winnen, omdat zijn Republikeinse tegenstander in opspraak was gekomen door zijn voorliefde voor zeer jonge meisjes.
Om de macht in de Senaat te veroveren, moeten de Democraten die zetel uit Alabama elders compenseren en er dan nog vier bij winnen, zodat ze op 51 zetels komen. Als Biden president wordt, is 50 zetels al genoeg, omdat dan bij stakende stemmen vicepresident Kamala Harris, formeel de voorzitter van de Senaat, de doorslag mag geven.
Zwijgen over hun steun aan Trump
Volgens de politieke rekenaars van website Fivethirtyeight.com is er 76 procent kans dat de Senaat in Democratische handen komt. Sommige Republikeinse senatoren ondervinden politieke tegenwind, omdat president Trump in hun staat impopulair is. In Colorado en Arizona, bijvoorbeeld, worden ze door tegenstanders om de oren geslagen met de steun en lof die Trump jarenlang van hen kreeg, terwijl ze daarover nu zelf het liefst zwijgen.
In Colorado speelt Trump om die reden een hoofdrol in de tv-spots van de Democratische ex-gouverneur John Hickenlooper, uitdager van senator Cory Gardner. In Arizona werd de Republikein Martha McSally tijdens een verkiezingsdebat op televisie meermalen gevraagd of ze trots was op haar steun aan Trump. Ze kreeg het niet over haar lippen.
In North Carolina staat de Republikeinse senator Thom Tillis in de peilingen achter op de Democraat Cal Cunningham. En dat ondanks de onthulling vorige maand dat Cunningham onlangs was vreemdgegaan. Ook in Georgia, waar om beide Senaatszetels wordt gestreden, zien de Democraten goede kansen, maar daar moet een kandidaat meer dan 50 procent van de stemmen halen, anders komt er een beslisronde op 5 januari. Mogelijk is dus pas volgend jaar duidelijk of het Witte Huis en de Senaat in één hand zijn, of dat de Amerikaanse politiek weer minstens twee jaar, tot de volgende Senaatsverkiezingen, muurvast zit.
In Maine gaan minder stemmen verloren
In Maine staat Democraat Sara Gideon in de peilingen voor op de Republikeinse senator Susan Collins. Er is echter nog een kandidaat, de onafhankelijke Lisa Savage, die een stuk linkser is dan Gideon en stemmen bij haar kan wegtrekken.
Normaal zou zo’n ‘spelbreker’ slecht nieuws zijn voor de Democraten, want door haar kan de Republikeinse kandidaat weglopen met de meeste stemmen en de zetel, maar Maine is dit jaar overgegaan op een nieuw kiessysteem dat dit voorkomt.
Bij dat door wiskundigen hooggeprezen ‘stemmen met alternatief’ mogen de kiezers wel vijf kandidaten aankruisen. Haalt hun eerste keus geen meerderheid, dan gaat die stem niet verloren, zoals overal elders in de VS, maar gaat die naar de tweede keus, en zo verder.
Tot het systeem werd besloten in een referendum. De Republikeinen hebben het via de rechter proberen te blokkeren, maar het Hooggerechtshof besliste vorige maand dat het mocht.
Alaska en Massachusetts beslissen dinsdag in een referendum of ze het ook willen invoeren.
Districten, Uber-chauffeurs en hoger minimumloon
In een groot aantal staten zijn er dinsdag ook verkiezingen voor het eigen parlement of de gouverneur. Die zijn ook landelijk van belang, want in de staten wordt bepaald hoe de districtsgrenzen lopen voor het eigen parlement en het Huis van Afgevaardigden in Washington. De partij die aan de macht is, kan door die grenzen slim te trekken ervoor zorgen dat in zoveel mogelijk districten partijgenoten worden gekozen. De afgelopen jaren waren de Republikeinen op dat gebied dominant. De Democraten hopen dinsdag een inhaalslag te maken.
Het is daar een gunstig moment voor. De grenzen van de districten worden maar eens in de tien jaar opnieuw getrokken, na een volkstelling. Komend jaar is het weer zo ver.
De kiezers stemmen dinsdag ook in allerlei referenda. In Californië bijvoorbeeld over de vraag of chauffeurs en bezorgers van bedrijven als Uber en DoorDash werknemers zijn of niet. En in Florida over een verhoging van het minimumloon naar het bedrag dat de Democraten overal in het land bepleiten: 15 dollar per uur (13,33 euro). Het is nu 8,56 dollar.
Lees ook:
In Arizona neemt een oud-astronaut het op tegen een oud-gevechtspiloot, wie gaat winnen?
Krijgen de Democraten de Senaat in handen? Dan zullen ze races als in Arizona moeten winnen, waar de Democratische kandidaat Mark Kelly, voormalig astronaut, het opneemt tegen Martha McSally, voorheen gevechtspiloot. Zelfs vanuit andere staten komen Democraten zijn campagne helpen.
