Een brede burgerbeweging strijdt in Oekraïne voor vrijheid

Oekraïners vechten terug. Aan het front, maar ook op andere manieren, ziet Trouw-correspondent Michiel Driebergen. Een jaar oorlog in een paar ontmoetingen.

Het begon met onbegrip en verbijstering. Bij een verwoest tankstation nabij de ringweg van Charkiv ontmoette ik een gepensioneerde politieman, Valerie Govoroen. Hij woont in een dorpje net buiten de stad. Een jaar geleden, op de eerste dag van de Russische invasie, was hij op zijn fiets gestapt: hij hoorde dat de oorlog was uitgebroken en wilde gauw wat zaken in de stad in orde brengen. Op deze plek zag hij pantservoertuigen en tanks richting de stad rollen. “Er stond een Z op. Ik dacht, Zelensky, waar stuur je je tanks heen?” Hij realiseerde zich niet dat de Z het beeldmerk was van de invasiemacht van de Russen.

Bij de controlepost van de Russen, om wie het bleek te gaan, schoot een van de militairen dreigend in de lucht. “Kom over drie uur terug, dan hebben we Charkiv bevrijd”, sprak de commandant. Toen Govoroen terugkeerde, trof hij alleen smeulende resten aan; de commandant lag dood op de grond. De Oekraïners hadden de voertuigen met anti-tankraketten aan flarden geschoten. “Op dat moment begreep ik pas dat het oorlog was. Dat de Russen tegen ons aan het vechten waren.” Die eerste dagen ontvluchtten massa’s mensen het land. Veel inwoners van Charkiv kwamen in Nederland terecht.

Spontaan hulp van burgers

De achterblijvers vochten terug, aanvankelijk met de moed der wanhoop. De militairen, die zich op verschillende fronten moesten handhaven, kregen daarbij spontaan hulp van burgers. Begin maart, toen zijn dorp al bezet was, zag Valerie Govoroen in een van de straten in de buurt van zijn huis Russische tanks opgesteld. Hij slaagde erin de locatie door te bellen aan het Oekraïense leger. De volgende dag werden de voertuigen van afstand gebombardeerd. Zijn vrouw, Svetlana, ontdekte een Russisch munitiedepot in het bos net buiten het dorp. Ook dat wapenarsenaal werd dankzij hun aanwijzingen verwoest.

Het succes van de Oekraïense weerstand smaakte naar meer. Het verzet groeide uit tot een brede burgerbeweging, die zich op allerlei manieren achter het leger schaarde. Begin deze maand bezocht ik een groot IT-bedrijf in het stadscentrum van Charkiv. De kantoorruimte was omgetoverd tot loods, die vol lag met spullen voor het leger: kogelwerende vesten, tourniquets, nachtkijkers, drones, medicijnen, autobanden.

Het vrijwilligerscentrum werd gerund door twee advocaten, die inmiddels fulltime volonter zijn. De eerste voorraden kochten ze in maart met de opbrengst van hun eigen zaak; nu betaalt hun volledige klantennetwerk mee. “Wij weten niet hoe we moeten schieten, maar we weten wel welke handwarmers het best zijn voor militairen, en waar we die kunnen kopen”, aldus aanvoerder Dmitriy Prilipko (40). “We doen onze plicht.”

Strijd om vrijheid

De strijd gaat niet meer alleen om territorium, zo merkte ik, maar ook om vrijheid – zeker nadat de Russische bezetter in de door Oekraïne bevrijde gebieden sporen van geweld, marteling en machtsmisbruik achterliet. Met een van de volonteri, Stanislav Sjamilov, reisde ik de volgende dag mee naar het front. De 27-jarige ondernemer runt in het dagelijks leven een hookah-shop, ofwel een winkel waar je waterpijp en tabak kunt kopen, maar nu waagde hij zijn leven door het legermaterieel bij de militairen af te leveren.

Sjamilov kwam oorspronkelijk uit Stachanov, vertelde hij, een stad in de Donbas die al sinds 2014 in door Rusland gecontroleerd gebied ligt. Tijdens een bezoek aan zijn ouders, die er nog wonen, was hij uitgenodigd op een pro-Russisch patriottisch jeugdkamp. De jongens en meisjes oefenden activiteiten van de oproerpolitie: hoe je demonstranten insluit, hoe je flitsgranaten gebruikt en hoe je de wapenstok hanteert. “Toen vond ik het vooral maf, nu beschouw ik het als horror”, aldus Stanislav Sjamilov.

De ‘strijd’, zoals hij zijn activiteiten noemde, was persoonlijk geworden. “Ik zal niet voor een tweede maal uit mijn stad worden verjaagd”, zei hij verbeten.

Lees ook:

Vreugde en verdriet bestaan in Oekraïne naast elkaar: wiskundelerares Joelia Zdanovska kwam om, Sebastian zag het levenslicht

Eén jaar leven de Oekraïners in een land dat in oorlog verkeert. Verdriet om de dood van een dochter en vreugde om de geboorte van een kind gaan hand in hand. Ouders in Charkiv en Kiev vertellen over de dood en het nieuwe leven.