Durft Cuba maandag massaal de straat op te gaan?

Cuba gaat maandag een historische optocht zien tegen het communistische bewind – óf een massale politiemacht om dat te voorkomen. Die indruk wordt althans gewekt op sociale media en zelfs op de Cubaanse staatstelevisie. Cubaanse jongeren, die al weken oproepen tot de mars, presenteren die als follow-up van de gebeurtenissen op 11 juli. Toen leidde een lokaal protest tegen stroomuitval en het coronabeleid, dankzij Facebook en Twitter tot landelijke opstootjes voor meer democratie. Politie en civiele knokploegen traden hard op.

Beroep op de nieuwe grondwet

“Nooit eerder zag Cuba zo’n sociale uitbarsting. Het aantal arrestanten van die dag is niet bekendgemaakt, maar honderden zitten nog vast”, zegt de 39-jarige acteur, toneelschrijver en activist Yulian García telefonisch vanuit Havana. García is oprichter van het activistische platform Archipel en initiator van de geplande demonstratie. “Voor de vrijlating van deze politieke gevangenen, voor het geweldloos oplossen van problemen en respect voor onze grondwettelijke rechten.”

Archipel vroeg anderhalve maand geleden al officieel toestemming voor de actie, zich beroepend op de nieuwe grondwet waarin het recht op demonstratie is opgenomen. Onder de Cubanen – en uiteraard ook in de Cubaanse diaspora – kreeg García’s idee al direct veel weerklank. Facebook, Twitter en Telegram staan al weken bol van de oproepen om maandag vreedzaam en in het wit gekleed mee te lopen.

De autoriteiten antwoorden met dreigementen en intimidaties. Op de oorspronkelijke datum, 20 november, kondigde de regering militaire oefeningen aan, waarna de demonstratie vijf dagen werd vervroegd. “Leden van onze beweging raakten hun baan kwijt, er wordt gedreigd met celstraf als we demonstreren. Foto’s en geluidsopnames worden gemanipuleerd, internet afgesloten.” De Communistische Partij mobiliseert burgers die voor de huizen van activisten revolutionaire leuzen roepen. “Aan mijn deur zijn dode duiven opgehangen.”

Media kiezen voor de aanval

Cubaanse media – allemaal in handen van de staat – die normaal gesproken de oppositie doodzwijgen, kiezen deze keer voor de aanval. “De regering probeert de bevolking wijs te maken dat dit niet ons idee is, maar dat het wordt gedirigeerd vanuit de Verenigde Staten, wat absoluut niet waar is. Maar er zijn steeds minder mensen die dat geloven. Ze weten dat de werkelijkheid al te lang wordt gemanipuleerd.”

Kunstenaars als García vormen de voorhoede van het groeiende protest tegen zes decennia communistische alleenheerschappij. Bekend werd de San Isidrobeweging, die ijvert voor meer culturele vrijheid. In november vorig jaar verzamelden zich artiesten en sympathisanten bij het ministerie van cultuur om de vrijlating te vragen van een gearresteerde collega, een voor Cuba ongekend tafereel. Cubaanse rappers lanceerden begin dit jaar het emblematische protestlied Vaderland en Liefde, dat wordt gezien als een strijdlied voor vrijheid.

Het moment is niet toevallig. “Het internet, dat hier veel later kwam dan elders in de wereld, creëerde een ruimte die de regering niet kan controleren; een plein waar mensen zeggen wat ze denken. Vooral jongeren zijn hun angst verloren,” zegt García. “Daarnaast is er een nieuwe generatie aan de macht gekomen zonder leiderschap en charisma, die veel fouten maakt.”

Een recordaantal politieke gevangenen

In 2018 nam Miguel Díaz-Canel het presidentschap, en eerder dit jaar ook de leiding over de Communistische Partij over van Raúl Castro. Dat betekende een definitief afscheid van het historisch leiderschap van de gebroeders Castro en hun oude strijdmakkers, die 62 jaar aan de macht waren. Maar democratie heeft het niet gebracht. Volgens organisaties voor de mensenrechten bereikte Cuba het afgelopen jaar een recordaantal politieke gevangenen. “Ze geven zelfs toe dat hier geen scheiding van machten is. Daarmee vervliegt iedere hoop op democratie. Dit is geen rechtsstaat maar een dictatuur.”

Of het maandag daadwerkelijk gaat lukken met de demonstratie is onzeker. “Er is veel angst. Mensen zijn bang hun baan te verliezen of van de universiteit te worden gestuurd,” zegt García. “Ze hebben de controle over politie en leger en hebben hun sympathisanten stokken laten zien om ons te slaan. Ze gaan waarschijnlijk de straten afsluiten waar we willen demonstreren. En ze hebben een straatfeest voor kinderen aangekondigd, dus die willen ze misschien gebruiken als menselijk schild.”

Maar ook als demonstreren niet lukt, is de betekenis van de oproep groot, zegt García. “Het laat zien dat dit land in crisis is, het toont wat hier aan de hand is, het heeft hen gedwongen hun maskers af te zetten.”

Lees ook:

Rappers komen in verzet tegen Cubaans regime met vlijmscherp muzikaal pamflet

Op Cuba komt de artiestenscene in opstand tegen de revolutie en het socialistische regime. Een rapformatie daagt de dictatuur nu uit met een muzikaal pamflet tegen het systeem.