Duizenden nemen afscheid van Elizabeth bij Balmoral Castle: ‘Hier kon ze één zijn met de natuur’

Balmoral Castle, in het noorden van Schotland, was een van de favoriete plekken van koningin Elizabeth II. Ze stierf donderdag in het kasteel. Sindsdien komen vele honderden mensen per dag haar bij de toegangspoort de laatste eer bewijzen. ‘Haar liefde voor Schotland maakt me trots.’

Stella en Rob Hockey staan in de rij om de Schotse rivier de Dee over te steken. Aan de overkant van het water ligt Balmoral Castle, het kasteel waar de Britse koningin Elizabeth II donderdag overleed. De rij is lang, maar loopt redelijk vlot door.

Het is een prachtige dag. Het water onder de brug flikkert in het zonlicht. In de rivier heeft de nieuwe koning Charles gedurende de 73 jaar dat hij prins was veelvuldig naar zalm gevist, evenals menig ander lid van het Britse koningshuis.

De Hockeys hebben er een uur of twee voor moeten rijden om in de buurt van Balmoral Castle te komen. Ze wonen in de Schotse stad Dundee, meer naar het zuiden.

“Zelfs als de koningin niet in dit kasteel was gestorven, waren we hiernaartoe gekomen om haar de laatste eer te bewijzen”, vertelt Stella. “Want het is algemeen bekend dat zij erg van deze plek hield. Ik denk dat veel mensen, net als wij, blij zijn dat ze zo vredig is heengegaan op juist deze plek, die zoveel voor haar betekende.”

Schotse hooglanden

Balmoral Castle ligt in de Schotse Hooglanden, op een landgoed van ruim 20.000 hectare, tussen de dorpjes Braemar en Ballaster. Ver weg van Londen dus. Nou ja, ver weg van alles eigenlijk.

Het is een schitterende omgeving: beboste heuvels met glooiende weilanden ertussen, natuurstenen huisjes die bijna opgaan in het landschap. Het is zo’n romantische plek waar alles onder het mos zit.

Het klopt dat de Queen het er heerlijk vond. “Ik denk dat oma er het gelukkigst is”, zei kleindochter prinses Eugenie in 2016. “Ik denk dat ze heel erg van de Hooglanden houdt.”

Praktisch haar hele leven bracht de koningin haar zomervakanties door in Balmoral. Ze gaf in 1992 toe dat ze er elke keer opnieuw naar uitkeek. Het vormde een rustpunt in haar hectische bestaan.

In de BBC-documentaire Elizabeth R zei ze: “Om dan zes weken in hetzelfde bed te kunnen slapen is een leuke afwisseling.”

‘Een echt buitenmens’

Stella en Rob Hockey zijn na een minuut of vijf al de rivier over. Veertig meter verder kromt de weg naar links. In de bocht is aan de rechterzijde de toegangspoort van het landgoed te vinden. Dat weten ze; de twee zijn er vaker bij het kasteel geweest.

In de maanden dat de koninklijke familie er niet verblijft, zijn de tuinen en de balzaal open voor publiek. Van afstand is het kleurrijke tapijt van bloemen al te zien. Stella heeft een bos zonnebloemen in haar handen.

“Het is toch ook ongelooflijk”, verzucht ze. “Zeventig jaar lang op de troon. Dat gaat nooit meer gebeuren.” Zij en haar man zijn in de zestig, maar maakten desondanks tot donderdag nooit een ander Brits staatshoofd mee.

De koningin hield zo van Balmoral omdat ze een echt buitenmens was, denken de van origine Zuid-Afrikaanse Hockeys. “Men zegt wel dat als zij geen koningin was geworden, zij waarschijnlijk haar hele leven op het platteland had doorgebracht”, zegt Stella.

“Van al haar huizen en paleizen leek deze plek daarom het best bij haar te passen. Want het platteland is hier zo waanzinnig mooi.”

“Ze hield van haar paarden en haar honden”, vult Rob aan. Zijn moeder was in 1947 in Kaapstad aanwezig bij de 21ste verjaardag van de Queen. “En ze hield van jagen.” Daar is op Balmoral alle mogelijkheid toe.

Beertje Paddington

Bovendien voelde de koningin zich er ongetwijfeld losser, denken de Hockeys. Minder voortdurend in de gaten gehouden. “Hier hoefde ze zich niet de hele tijd op te doffen”, grapt Rob vlak voordat hij en zijn vrouw aankomen aan bij de toegangspoort. Ze leggen er hun zonnebloemen neer en nemen een foto als aandenken.

Tussen de boeketten zien ze ook veel kaartjes liggen, een enkel Brits vlaggetje en een knuffel van Beertje Paddington. Aan een van de bloemenbossen is een ballon gebonden met daarop de afbeelding van een kroon en de tekst ‘Queen Elizabeth II, 1926-2022’.

Even verderop loopt Sally Wood met haar man alweer terug naar de rivier. De twee zijn blij dat ze de Queen de laatste eer hebben kunnen bewijzen. Het stel van middelbare leeftijd is ervoor helemaal uit het Engelse Preston gekomen: 450 kilometer ver.

“We hebben morgen een familiedag op de grens van Engeland en Schotland”, vertelt Wood. “We waren daar gisteren alvast naartoe gegaan en zeiden tegen elkaar: we zitten nu op nog maar twee uur van Balmoral, we moeten ernaartoe.”

Ze zijn nog nooit eerder in de omgeving van het kasteel geweest. “Het is hier prachtig”, zegt Wood. “En als je hiernaartoe rijdt snap je meteen ook de andere reden waarom de koningin hier zo graag was. Haar privacy.

“Dit is een perfecte plek om je van alles af te zonderen. Hier hoef je niet bang te zijn dat iemand met een camera je opwacht als je naar buiten komt voor een wandeling. Of een terrorist. Ik begrijp het helemaal dat dit haar favoriete plek was om haar vrije tijd door te brengen.”

Indringers

Malcolm Ross, ex-hoofd van de staf van de prins Charles, leek dat vermoeden te bevestigen toen hij enkele jaren voor zijn dood in 2019 tegen de BBC over Balmoral Castle zei: “Het weer is er niet perfect. Maar het is de omgeving, de plaats, de sfeer, het gevoel. Het is de weidse, open ruimte. Geen afleidingen. Geen vliegtuigen. Geen lawaai. Geen verkeer.”

Op het landgoed had de koningin volgens hem het gevoel dat ze vrij kon rondlopen. Ze kon er ontspannen, met haar honden. “Gewoon doen wat ze dacht dat normale mensen zoal deden. En wat normale mensen inderdaad ook doen.”

Het is nogal een rit vanuit Preston, dat vlak boven Manchester ligt. Maar vooral het laatste deel ervan is prachtig. Het landschap wordt ruiger zodra je de Hooglanden nadert. De bossen maken plaats voor kale, slechts laag begroeide heuvels die eigenlijk graag bergen willen zijn.

Van een afstand ogen zelfs die heuvels bemost, bruingroen, met grijze rotsen die er doorheen schemeren. Nergens een huis. Alleen wat geiten. Alsof er tussen de rest van de wereld en de opeens juist weer boomrijke oase rond Balmoral een strook onleefbaar gebied is gecreëerd om indringers buiten te houden.

Paradijs in de Hooglanden

Dertig kilometer voor het dorp Braemar herinnert een aantal skiliften eraan hoe koud het hier in de winter kan worden. Soms scheurt een groepje motorrijders voorbij. Voor hen vormen de wegen door de valleien fantastische routes voor toerritten.

In Braemer dient iedereen die op weg is naar Balmoral Castle te parkeren op een grasveld langs de weg. Elke tien minuten pikt een bus de bezoekers daar op en brengt hen in een kwartier tijd naar het kasteel. Zo worden opstoppingen voorkomen.

Balmoral Castle werd in 1852 door Elizabeths betovergrootvader aangeschaft. Of eigenlijk: het kasteel dat er eerst stond en dat hij een paar jaar achtereen had gehuurd voor zijn gezin in de zomer. Dit oude kasteel liet hij afbreken, omdat het te klein was.

Hij gaf vervolgens opdracht voor de bouw van het romantisch ogende kasteel dat er nu staat: gebouwd in de Schotse baronstijl, met grijs graniet uit nabijgelegen steengroeven en een overvloed aan ronde torentjes.

Prins Albert deed het cadeau aan zijn vrouw, koningin Victoria, waarna het in de familie bleef. Queen Victoria was, net als Elizabeth II later, dol op de plek. Ze noemde Balmoral ‘mijn geliefde paradijs in de Hooglanden’.

Schots bloed

Dit soort uitspraken doet Melanie McDonald (45) en Amanda Nicolson (44) glunderen. De twee Schotse vrouwen komen uit de omgeving. Relatief gezien dan: het is nog altijd een uur rijden vanuit hun woonplaats Aberdeen aan de oostkust.

Net als Sally en John Wood lopen zij terug naar de bus. Die zal hen naar Ballater brengen, waar net zo’n tijdelijke parkeerplaats is ingericht als in Braemar.

“Logistiek gezien was het natuurlijk handiger geweest als koningin Elizabeth in Londen was overleden”, zegt McDonald. “Maar ik heb het gevoel dat zij er heel bewust voor heeft gekozen om juist hier te sterven. Ze was zo gek op deze plek.”

Dat komt wellicht ook doordat Elizabeths moeder, die in 2002 op 101-jarige leeftijd stierf, een telg was van een Schots adellijk geslacht. De Queen had dus ook zelf deels Schots bloed door haar aderen stromen. “Er heeft altijd een duidelijke band bestaan tussen haar en Balmoral”, zegt Nicolson. “Hier kon ze beter zichzelf zijn.”

McDonald knikt instemmend. “Ze kon hier meer één zijn met de natuur: naar buiten gaan, simpelweg haar laarzen aantrekken en de heuvels op klimmen.”

Wereldaandacht

De vrouwen vonden dat zij, als kinderen van de regio, de plicht hadden hun bewondering voor de Queen te komen uiten bij Balmoral Castle. McDonald: “De koningin hield van Schotland. Dit was onze kans om haar onze liefde terug te geven.”

Het is McDonald en Nicolson ook erg bijzonder dat zij niet stad en land hoeven af te reizen om volwaardig deel uit te maken van het nationale rouwproces. “Het noordoosten van Schotland is zo ver weg”, zegt McDonald. “Dat maakt dat we ons soms wat afgezonderd voelen bij dit soort gebeurtenissen. Meestal zien we het alleen op tv.”

Dat is nu dus anders. Balmoral staat in het centrum van de wereldaandacht. Op de route terug naar de bus passeren McDonald en Nicolson een schier eindeloze rij televisiecamera’s. De zon verdwijnt boven hen achter de zich samenpakkende wolken en daarmee raakte de rivier de Dee haar zilveren glans kwijt.

Ondanks de steeds grotere drukte heerst er een vreemd soort rust rond de brug. De stemming is niet zozeer emotioneel, eerder vol respect en ontzag. McDonald en Nicolson stappen in. Ze werpen nog één blik op het landschap, dat de Queen in haar leven als allerlaatste, maar ook het allerliefste zag.

Lees ook:

Queen Elizabeth II (1926 – 2022) werd een leven lang geleid door diepgevoeld plichtsbesef

Donderdag overleed Elizabeth Alexandra Mary Windsor, de langstzittende monarch ter wereld. Het Verenigd Koninkrijk neemt afscheid van een koningin met groot plichtsbesef.