Door het coronavirus zitten zeelui gevangen aan boord: ‘We zitten in de rats’

De Nederlandse kapitein Kees Wiersum is na 43 jaar op zee heus wel wat gewend. Zo moest hij ooit de uitvaart van zijn vader missen, omdat hij op een schip midden op de oceaan zat. Maar wat hij nu door het coronavirus meemaakt is ongekend, vertelt Wiersum telefonisch vanaf zijn schip, dat momenteel aan het laden is bij het eiland Hainan in de Zuid-Chinese Zee.

De kapitein maakt zich vooral zorgen over zijn Filippijnse matrozen, die na tien maanden aan boord eigenlijk al lang afgelost hadden moeten worden, maar die vanwege het virus nu voor onbepaalde tijd door dienen te varen. “Ik vind het zuur voor die mannen, die tien maanden hard gewerkt hebben. De rederij doet wel zijn best hun naar huis te krijgen, maar dat lukt gewoon niet.”

Volgens Wiersum houden zijn Filippijnse bemanningsleden tot nu toe de moed erin, maar dreigt de onzekerheid, als het zo doorgaat, wel zijn tol eisen. “Wij zitten op de wilde vaart en gaan echt de hele wereld over. Het zijn vaak zware reizen. Als er niet meer wordt afgelost, gaan vermoeidheid en frustraties een rol spelen. Het risico op ongelukken neemt dan toe.”

De Nederlandse gezagvoerder vestigt hiermee de aandacht op een tot nu toe onderbelicht effect van de coronacrisis. De ongeveer 1,6 miljoen zeelieden van de wereldwijde koopvaardij varen normaal gesproken volgens een rooster, waarbij ze na een bepaalde periode op zee afgelost worden. Maar door de Covid19-pandemie is dat aflossen ineens heel lastig of zelfs onmogelijk geworden. Want grenzen zijn dicht, er gelden reisverboden, het vliegverkeer is beperkt en op veel plekken, zoals op het eiland Hainan, mogen zeelieden niet meer aan land. Het Deense Maersk, de grootste containerrederij ter wereld, schortte daarom al zijn aflossingen op tot 12 mei.

Zeelieden worden hierdoor gedwongen om door te varen of zitten vast op een schip dat ergens werkloos stilligt. “Rederijen zijn ook bang om bemanningen af te lossen, omdat ze daarmee het virus aan boord kunnen brengen”, zegt Sascha Meijer, vicevoorzitter van de Nederlandse afdeling van zeeliedenvakbond Nautilus. “Een schip kan ook een val worden.”

Cruiseschepen

Tot nu toe waren het in deze crisis vooral cruiseschepen die de aandacht trokken, omdat aan boord van enkele het virus uitbrak en sommige landen daarom weigerden de vaartuigen te laten aanmeren. Maar nu de passagiers zijn ontscheept en de werkloze cruiseschepen voor anker of aangemeerd liggen, vraagt Nautilus aandacht voor het lot van de zeelui. De vakbond schat dat inmiddels zo’n 100.000 zeelui, onder wie ruim 2000 Nederlanders, ergens in de wereld noodgedwongen aan boord van een schip blijven omdat aflossing uitblijft.

Om aan deze steeds nijpender situatie een eind te maken, lobbyt Nautilus samen met redersorganisaties en de internationale vakbondsfederaties ITF en de ETF voor noodmaatregelen. Zo eisen de organisaties dat landen zeelui erkennen als ‘vitale’ arbeidskrachten, die voor hun werk mogen reizen. Bovendien dringen ze aan op de aanwijzing van enkele havens in de wereld waar zeelieden veilig kunnen worden ontscheept, zo nodig na coronatests en een isolatieperiode.

De zeevaartorganisaties wijzen hierbij op de cruciale rol van de koopvaardij in de internationale handel. Van de goederenstromen die over de wereld gaan, wordt vier vijfde per schip vervoerd.

“Zeevarenden piepen echt niet zo snel hoor”, zegt Nautilus-bestuurster Meijer. “Het zijn stoere mannen, en een enkele stoere vrouw. Maar ze hebben vaak ook gezinnen. Er zijn bijvoorbeeld mensen bij die nu de geboorte van een kind dreigen te missen. Je kunt mensen niet eindeloos gevangen houden op schepen. Er moet licht aan het einde van de tunnel komen.”

Intussen maken de Nederlandse Kees Wiersum en zijn bemanningsleden zich in de Zuid-Chinese Zee op voor een tocht van twee weken naar het eiland Madagaskar, voor de zuidoostkust van Afrika. “Ik heb geen idee hoe het daar zal zijn”, vertelt de kapitein telefonisch. “Het is zelfs nog de vraag of we daar de haven in mogen. Er zijn ook landen waar ze willen dat je eerst twee weken voor anker gaat liggen, of waar je helemaal niet meer mag aanmeren.”

Hoe dan ook hoopt Wiersum, net als veel andere zeelui, dat spoedig internationale afspraken worden gemaakt om hen te helpen. “Ik lees in de media allerlei verhalen over vakantiegangers die met vliegtuigen worden teruggehaald uit bijvoorbeeld de Costa del Sol. Dan moet er toch ook iets geregeld kunnen worden voor zeevarenden? Het zou heel wrang zijn als wij nu aan ons lot worden overgelaten.”

Lees ook:

Kamer wil cruiseschepen inzetten bij Griekse eilanden

Een meerderheid in de Tweede Kamer roept staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (justitie & veiligheid) op om de nood in vluchtelingenkampen op met name het Griekse eiland Lesbos te helpen verlichten. Dat kan door bijvoorbeeld cruiseschepen in te zetten, die door de coronapandemie werkloos zijn.

Nederlanders terughalen uit het buitenland, dat is een enorme kluif

Het repatriëren van zeker 15.000 Nederlandse reizigers die gestrand zijn in het buitenland is voor het ministerie van buitenlandse zaken ‘een mega-operatie die z’n weerga niet kent’. Waarschijnlijk duurt-ie nog weken.