Discrete rasdiplomaat die in alle rust vredesakkoorden verzamelde

Een groot deel van het honderdjarige leven van Javier Perez de Cuellar (Lima, 1920) was verweven met de Verenigde Naties. Als junior-diplomaat mocht de Peruaan al aanschuiven bij de eerste Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1946. Twee jaar eerder was hij zijn diplomatieke carrière begonnen en vanuit Lima uitgezonden naar de ambassade in Parijs. Het was de plek waar hij trouwde en twee kinderen kreeg.

Daarna waaierde Perez de Cuellar uit naar verschillende hoeken van de wereld - onder meer naar Groot-Brittannië, de Sovjet-Unie en Brazilië - om op verschillende ambassades de kneepjes van het vak te leren. Begin jaren zeventig ging hij naar New York om zijn land als ambassadeur bij de VN te vertegenwoordigen.

Opvallend of charismatisch was de diplomaat – zoon van een zakenman uit Lima - niet, eerder ietwat kleurloos. Toch werd hij in 1981 gekozen als vijfde secretaris-generaal. Pas na weken debatteren schoof de Veiligheidsraad Perez de Cuellar met frisse tegenzin naar voren voor de hoogste post bij de VN. De Koude Oorlog was in volle gang. De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten accepteerden elkaars kandidaat niet; de Peruaan was de compromiskandidaat.

Literatuur en poëzie

In de tien jaren erna zou Perez de Cuellar volop de gelegenheid krijgen zijn kracht en die van de VN – op dat moment niet erg populair - te bewijzen. Conflicten genoeg waar hij zijn tanden in kon zetten: van burgeroorlogen in Cambodja en Mozambique tot aan de Iran-Irakoorlog.

Daarbij moest hij laveren tussen de permanente leden van de Veiligheidsraad – waaronder de VS en de Sovjet-Unie - om regelmatig bij elkaar te komen om de wereldproblemen te bespreken. Zijn grote talenkennis – vloeiend in Engels, Frans en Spaans - kwam bij de onderhandelingen goed van pas. Perze de Cuellar viel ook op door zijn stilte; bemiddelen deed hij het liefst zoveel mogelijk op de achtergrond.

Na zijn eerste termijn hoefde hij de Veiligheidsraad niet langer van zijn kwaliteiten te overtuigen. De permanente leden moesten Perez de Cuellar juist overhalen om aan te blijven. Zelf zei de Peruaan niet op een tweede termijn te zitten wachten, hij moest in die periode bovendien een zware hartoperatie ondergaan. En zijn interesses reikten verder dan de wereldpolitiek. Perez de Cuellar was een fervent liefhebber van Franse en Spaanse literatuur en schreef zelf ook poëzie.

Historische vrede

Toch vervulde hij een tweede termijn en zo bleef hij ook in de late jaren tachtig onderhandelen bij conflicten, waarbij hij steeds meer successen oogstte. De rasdiplomaat had het politieke tij mee. De Koude Oorlog beleefde zijn laatste stuiptrekkingen waardoor het makkelijker werd om de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie om de tafel te krijgen en te laten praten over conflicten die ze elders in de wereld met elkaar uitvochten.

Mede door toedoen van Perez de Cuellar werd in 1988 een staakt-het-vuren tussen Iran en Irak bereikt. Verder droeg de Peruaan bij aan de onafhankelijkheid van Namibië en organiseerde hij vredesonderhandelingen die een einde moesten maken aan de Cambodjaanse burgeroorlog. Op de valreep wist hij voor zijn vertrek als secretaris-generaal nog een historisch vredesakkoord in El Salvador tot stand te brengen.

Minder succesvol was hij in Peru, waar hij na zijn VN-carrière was teruggekeerd. De presidentspost waar hij zich in 1995 kandidaat voor had gesteld ging aan zijn neus voorbij. Wel mocht hij in 2000 als premier een overgangsregering leiden, ook al was hij officieel met pensioen. Perez de Cuellar eindigde zijn loopbaan begin deze eeuw zoals hij die begonnen was: op de ambassade in Parijs.

Lees ook:

Kofi Annan (1938-2018): Een seculiere paus, gerespecteerd, maar wel met krasjes

Hij was zeer gerespecteerd in zijn eerste termijn, maar werd steeds vaker bekritiseerd in zijn tweede termijn. Kofi Annan, die zaterdag op 80-jarige leeftijd overleed, was de eerste zwarte Afrikaan die de Verenigde Naties leidde en spande zich in voor armoedebestrijding, vluchtelingen en de strijd tegen aids.