Dilek Demir is de enige vrouwelijke muhtar, een gekozen lokale bestuurder, in de Turkse stad Diyarbakir. Zij wil een einde maken aan kindhuwelijken, mede vanwege haar eigen ervaringen.
Het is een komen en gaan van mensen in het kantoortje van buurthoofd Dilek Demir. Ze kent iedereen bij naam of koosnaam. “Hallo lieve schat! Ah, mijn roos!” Een meisje begroet ze als ‘mijn pindaatje’. Buurtgenoten krijgen een knuffel, aan de telefoon roept ze ‘Iki ki varsin’ tegen iemand die haar een dienst heeft bewezen, een mooie Turkse manier om te zeggen: ‘Ik ben blij dat je er bent’.
Demir (50) is de muhtar van Muradiye, een arme en drukke wijk in Diyarbakir. Muhtars zijn verkozen ambtenaren die fungeren als een persoonlijke brug tussen het volk en de staat. Zelf beschrijft Demir haar taak vooral als een soort moederschap, maar dan voor 13.500 mensen. “Ik doe er alles aan om de problemen van iedereen op te lossen”, vat Demir het werk samen.
Op een doordeweekse middag wordt duidelijk dat mensen met allerlei vragen bij de muhtar aankloppen. Een familie heeft een rolstoel nodig voor een gehandicapt kind, voor een ander gezin gaat Demir op zoek naar meubels voor in hun kale huis. Weer een andere vrouw heeft problemen met een lening, waarop Demir wat heen en weer belt en haar assistent met de vrouw op pad stuurt: “Zeg maar dat muhtar Dilek met de baas heeft gesproken”.
Mannen proberen je te verpletteren, omdat je een vrouw bent
In haar kantoor deelt Demir duidelijk de orders uit en zo te zien krijgt ze behoorlijk wat voor elkaar. Toch moest Demir een behoorlijke strijd leveren om als enige vrouw in Diyarbakir tot muhtar verkozen te worden. Ze nam het in 2014 op tegen zes mannen. “Hier is het een beetje anders om tegen mannen te strijden, ze proberen je te verpletteren, omdat je een vrouw bent. Daarom heb ik hard gevochten en uiteindelijk gewonnen”, zegt Demir schaterend.
De belangrijkste missie van Demir is om een einde te maken aan kindhuwelijken en kindermisbruik. Daarom hing ze een brievenbus op buiten haar kantoor, waar mensen anonieme tips en klachten in konden doen. Het werkte. “Niet alleen uit mijn wijk, overal kwamen de briefjes vandaan.” In tientallen gevallen kon ze er ook echt wat aan doen. “Ik heb nu 80, nee wacht, 81 kinderen gered”, zegt Demir trots.
Ongeveer de helft van de tips ging over meisjes die voor hun 18de werden gedwongen te trouwen. Demir weet heel goed wat deze meisjes meemaken. “Mij hebben ze ook weggegeven, toen ik 14 jaar was. Het was 36 jaar geleden, ik had geen idee”, vertelt ze over haar eigen veel te vroege huwelijksdag.
“De dag dat ik trouwde, die avond was een nachtmerrie, vreselijk. Je bent klein, jong, je hebt niks gezien. Een 27-jarige man, hij kleedt zich uit en komt naar je toe. Walgelijk. Ik weet het nog zo goed. Nu ik eraan denk, is het alsof ik het opnieuw beleef. Mijn hart breekt opnieuw en ik word er weer ziek van.”
‘Ik ben er heel open over, er is niets meer te verbergen’
Demir kreeg tijdens het 16 jaar durende huwelijk te maken met geweld, misbruik en ze beviel op haar 15de van haar eerste kind. “Niemand zou moeten meemaken wat ik heb meegemaakt. Ik laat dat nooit meer gebeuren”, zegt ze vastberaden. Om die reden praat ze ook over wat ze heeft meegemaakt. “Ik heb mezelf opgeofferd. Ik ben er heel open over, iedereen weet het toch al, er is niets meer te verbergen.”
Ondanks dat het illegaal is, komen kindhuwelijken in Turkije nog best vaak voor, al gebruikt Demir liever het woord kindermishandeling. Geld is volgens Demir vaak een reden voor de familie om in te stemmen met het huwelijk. “Ik werd weggegeven voor een habbekrats, in drie termijnen te betalen!” Ze windt zich er nog steeds over op: “Dat ze me in drie termijnen konden afbetalen, betekende dat ik echt een product was. Ik was net als deze tafel, of die kast.”
Na haar succes in Diyarbakir gaat Demir zich nu op het platteland richten. Want in de traditionele en conservatieve gebieden in Oost-Turkije is het fenomeen nog wijdverspreid, denkt Demir. Hoe de reacties daar zullen zijn, waar ze niet zo bekend is als in Diyarbakir, daar maakt ze zich niet druk over. Ook in Diyarbakir wordt haar werk niet door iedereen gewaardeerd.
“Wat heb je hier te zoeken, ga naar huis”, is vaak de eerste reactie van de familie als Demir verhaal komt halen. De muhtar laat zich niet afschepen en maakt zo nodig flinke ruzie. “Soms zeg ik: ‘Als jullie dit kind laten trouwen, ga ik een klacht indienen. Dan komt de kinderbescherming en die neemt het kind van jullie af. Dan zie je je kind niet meer en de gaat de bruidegom naar de gevangenis.’ Dat schrikt ze wel af.”
Hoeveel kindhuwelijken?
Volgens cijfers van het Turkse statistiekbureau TÜIK, was in 2021 zo’n 2 procent van alle nieuwe bruiden tussen de 16 en 17 jaar. Van meisjes onder de 16 zijn geen officiële statistieken. In 2011 was dat percentage nog 7,2. Het daadwerkelijke getal zal hoger liggen, omdat kindhuwelijken vaak niet worden geregisterd. Een onderzoek van de VN concludeerde dat een op de vijf Turkse vrouwen tussen de 18 en 45 jaar voor haar achttiende is getrouwd.
Lees ook:
‘Kindhuwelijk gebeurt lang niet altijd onder dwang, zelf noemen ze het gewoon jong trouwen’
Kinderen die trouwen, kiezen daar soms zelf voor, ontdekte Hoko Horii tijdens onderzoek in Indonesië. “Ook bij een huwelijk moeten we erkennen dat tieners zelf kunnen nadenken.”
