Deze organisatie zamelt geld in voor beboete Russen die strijden tegen repressie. ‘Veel mensen zijn solidair’

Via crowdfunding helpt de organisatie ROSsjtraf Russen die boetes krijgen vanwege ‘politieke misdaden’. Donaties gaan direct naar de slachtoffers, zodat de autoriteiten niet kunnen ingrijpen. ‘Het een kwestie van de ene Rus die geld overmaakt naar de andere Rus.’

De alleenstaande moeder Anna Viktorovna plaatst begin april vorig jaar een bericht op het Russische socialemedianetwerk VKontakte. Het is een foto van de Jablonskajastraat in het Oekraïense stadje Boetsja, waar de Russische bezetter in het voorjaar oorlogsmisdaad op oorlogsmisdaad stapelt. Op de foto zijn lichamen van burgers te zien die op het asfalt liggen, in een dorp dat compleet in puin ligt. In koelen bloede gedood door soldaten die enkele weken daarvoor Oekraïne binnenvielen.

In het bijschrift vraagt Viktorovna zich af waarom Russische propagandisten volhouden dat de beelden in scène zijn gezet, terwijl journalisten en mensenrechtenactivisten van over de hele wereld ter plaatse de gruwelen bevestigen. Een begrijpelijke vraag − maar niet voor de Russische officier van justitie. Op 13 augustus valt er een brief van het Openbaar Ministerie op de mat bij Viktorovna. Er is een zaak tegen haar gestart wegens het ‘in diskrediet brengen van de strijdkrachten’. Twee dagen later meldt een politieagent zich aan haar deur met een dagvaarding, en diezelfde week legt een rechter haar een boete van 30.000 roebel op, grofweg 500 euro.

‘Het geld is vaak snel bij elkaar’

Het verhaal van Viktorovna is één van de vele verslagen op het Telegram-kanaal ROSsjtraf, een crowdfunding-initiatief dat Russen helpt die tot boetes zijn veroordeeld vanwege ‘politieke overtredingen’ onder de Russische militaire censuur. Het platform, met een kleine 4500 volgers, plaatst bij de verhalen consequent een oproep om geld over te maken naar de rekening van de persoon in kwestie, zodat hij of zij de boete kan betalen.

En niet zonder succes: anderhalf uur nadat ROSsjtraf het verhaal van Anna Viktorovna op 13 januari publiceert, wordt de collecte alweer gesloten omdat het beoogde bedrag van 20.000 roebel binnen is. Samen met de 10.000 roebel die ze zelf bij vrienden en familie ophaalde, is het genoeg om de boete te betalen.

Zo snel gaat het meestal, vertelt ROSsjtraf-oprichter Fjodor Krasjenninikov over de telefoon vanuit zijn woonplaats Vilnius. “Veel mensen zijn solidair met de slachtoffers van de politieke repressie, dus het geld is vaak snel bij elkaar.” Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne melden zich steeds meer donateurs bij ROSsjtraf. Sinds eind februari haalde het project voor ruim zeventig personen bijna vier miljoen roebel op, circa 60.000 euro.

30.000 roebel boete voor kritiek op Russische rechters

Krasjenninikov startte ROSsjtraf al in 2019, nadat hij zelf als leider van een protestbeweging in het Centraal-Russische Jekaterinenburg aan de lopende band te maken kreeg met repressie van de autoriteiten. “In de herfst van 2019 plaatste ik een bericht online over hoe rechters aan de leiband van Poetin lopen. De autoriteiten maakten daarvan dat ik de gerechtelijke stand minachtte en legden me een boete van 30.000 roebel op.”

Krasjenninikov schreef er destijds over op Twitter en al snel begonnen mensen hem geld te sturen. Die solidariteit was de aanleiding voor het crowdfunding-initiatief dat hij datzelfde jaar opzette. “ROSsjtraf richt zich voornamelijk op mensen met een smalle beurs in de kleine steden en dorpen. We helpen personen die de boetes op eigen kracht echt niet kunnen betalen. Denk aan huismoeders, arbeiders, studenten, gepensioneerden, mensen voor wie een boete van 20.000 roebel het einde van hun leven betekent.”

Donaties gaan direct naar het slachtoffer

Zoals Polina Dmitrijevna, een studente uit Sint-Petersburg die op 17 maart op een politiebureau belandde. Ze werd dertig uur lang verhoord omdat ze flyers tegen de oorlog door de stad verspreidde. Ook zij werd schuldig bevonden aan het ‘in diskrediet brengen van de strijdkrachten’ en moest 30.000 roebel betalen. Vier uur nadat ROSsjtraf het bericht online plaatste, stond het bedrag op Dmitrijevna’s rekening.

Dat laatste is een essentieel onderdeel van het ROSsjtraf-project: de donaties gaan direct naar het slachtoffer. Op die manier is het voor de autoriteiten onmogelijk om de stekker uit het initiatief te trekken, legt Krasjenninikov uit. “Wij sturen als organisatie geen geld naar mensen. We zijn slechts een tussenpartij die personen bij elkaar brengt. Voor de rest is het een kwestie van de ene Rus die geld overmaakt naar de andere Rus.” Wel betekent deze methode dat het project op blind vertrouwen rust. “We kunnen niet controleren hoeveel geld er op iemands rekening binnenkomt, dus we vertrouwen erop dat mensen zelf aangeven dat het beoogde bedrag binnen is.”

Mocht dat vertrouwen soms worden geschonden, dan is dat maar zo, stelt Krasjenninikov. Voor hem is het het belangrijkst dat ROSsjtraf slachtoffers van de politieke repressie blijft helpen. “Het gaat om de gewone burger die zich in Rusland nog tegen het regime durft uit te spreken, maar geen geld of netwerk heeft om de mogelijke juridische consequenties daarvan op te vangen. Om hen is het me te doen.”

Gedreven door de dood van Irina Slavina

Waar die motivatie vandaan komt, weet hij maar al te goed. In 2020 schoot ROSsjtraf de journalist Irina Slavina te hulp, hoofdredacteur van een lokaal onafhankelijk medium in Nizjni Novgorod. “Zij berichtte altijd uiterst kritisch over de autoriteiten, waardoor ze constant met repressie te maken had.” Nadat de politie haar huis binnenviel, nam Slavina contact op met ROSsjtraf en werd er een crowdfunding gestart om haar boete te betalen.

Dat lukte, maar de autoriteiten bleven haar treiteren. “Na de zoveelste huiszoeking trok ze het niet meer”, vertelt Krasjenninikov. Een dag na de politie-inval in het najaar van 2020 schreef ze op haar Facebook-pagina: ‘Ik vraag jullie de Russische Federatie de schuld te geven van mijn dood’. Diezelfde middag stak ze zichzelf in brand in het centrum van haar woonplaats en overleed.

Het tragische incident zorgt ervoor dat Krasjenninikov volhardt in zijn missie. “Deze zaak is symbolisch voor mij. Het toont hoe voortdurende politieke repressie een normaal persoon tot absolute wanhoopsdaden kan drijven. Daarom doe ik dit werk.”

Lees ook:

Russische oppositiepoliticus Jasjin lang de cel in na het vertellen van de waarheid

De Russische Kremlincriticus Ilja Jasjin is tot 8,5 jaar cel veroordeeld vanwege het ‘verspreiden van nepnieuws’ over de oorlog in Oekraïne. In werkelijkheid vertelde hij de waarheid over Russische oorlogsmisdaden.