De weg is vrij voor de ‘ideale Europese grens’, die migratie moet indammen

Het toverwoord was ‘pragmatisch’. Daarmee werden donderdagnacht grote ideologische verschillen tussen de Europese lidstaten onderling en tussen de lidstaten en de Europese Commissie beslecht.

De Europese Commissie gaat nu landen aan de buitenkant van Europa helpen bij hun grensbewaking, ook als die bewaking volgens die lidstaten deels bestaat uit hekken. Eerder weigerde de Commissie daarvoor geld neer te leggen. Ze betaalde principieel alleen voor andere grensfaciliteiten, zoals wachttorens en grenswachten. Die tijd is voorbij. “We gaan niet langer meer zeggen wie precies wat betaalt”, zei premier Mark Rutte. “Lidstaten en de Europese Commissie zullen nu de grensbewaking gezamenlijk oppakken.”

Daarmee is de weg vrij voor proefprojecten, bijvoorbeeld aan de grens tussen Bulgarije en Turkije, waar de Europese Commissie nu gaat meehelpen om een ‘ideale grens’ te bouwen. Die moet volgens Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in ieder geval ook zijn voorzien van ingangen met opvangmogelijkheden, grenswachten en asielmeldpunten. De Europese Commissie gaat zich ook op tal van andere terreinen inzetten om het aantal nieuwkomers naar Europa te verminderen.

Waarborg voor de Schengenzone

Die uitkomst was volgens de Oostenrijkse kanselier Karl Nehammer de enige manier om het vrije verkeer van personen binnen Europa ook de komende jaren te waarborgen. “Als dit vandaag niet was gebeurd, dan was Schengen eraan gegaan”, zei Nehammer donderdagnacht. Hij verwees daarmee naar de Schengenzone, waarbinnen mensen probleemloos Europese grenzen kunnen oversteken.

Oostenrijk heeft het afgelopen jaar 109.000 asielzoekers opgevangen en heeft nadat het geen opvangfaciliteiten meer beschikbaar had, weer grenscontroles ingesteld. Ook Tsjechië deed dat. Nehammer vreest dat op termijn ook andere Europese landen daartoe zouden zijn overgegaan.

Nu hoeft dat niet meer, hoopt Nehammer, omdat opnieuw is afgesproken dat nieuwe mensen in principe in het land blijven waar ze aankomen en dat andere lidstaten dan vaste aantallen mensen overnemen. Dat wilde Oostenrijk graag. Het was met Nederland de drijvende kracht achter een campagne, sinds afgelopen najaar, om zogenoemde ‘secundaire migratie’ een halt toe te roepen.

Veel mensen deden hun eerste asielaanvraag in Oostenrijk, Nederland of België terwijl dat niet het eerste Europese land was waar ze waren. Daar moet verandering in komen, al wil Rutte nog niet beloven dat het opvangprobleem van Nederland per direct is opgelost. “We moeten zorgen dat we dit momentum vasthouden.”

Bezoek Zelensky

De doorbraak is gedeeltelijk te danken aan het bezoek van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky aan Brussel. Die kreeg donderdag de tijd om te overleggen met vier verschillende groepen regeringsleiders. Voor de anderen zat er niets anders op dan wachten, en informeel met elkaar overleggen.

Zo kwam het dat bijvoorbeeld premier Rutte en de Italiaanse premier Giorgia Meloni meer tijd hadden dan normaal gesproken om met elkaar van gedachten te wisselen. Het hielp om elkaars problemen te begrijpen. “Voor het eerst in twaalf jaar is een probleem opgelost dat er al die tijd was: wantrouwen”, zei Rutte toen hij rond drie uur ’s nachts naar buiten liep. “Ik denk dat het nu echt weg is.”

De belofte van de Europese Commissie om van de Bulgaars-Turkse grens een ideale grens te maken, maakt waarschijnlijk de weg vrij voor toetreding van Bulgarije en Roemenië tot de Schengenzone. Dat zou eigenlijk in december gebeuren, maar toen stemden Nederland en Oostenrijk tegen.

Beluister ook onze podcast Haags Halfuurtje over deze EU-top

Lees ook:

Het EU-hek om Europa wordt een steeds serieuzer plan

Jarenlang was het taboe, maar in Brussel wordt nu serieus gepraat over grenshekken en -muren aan de rand van Europa. De grootste Europese familie, de christendemocratische EVP, is sinds woensdag uitgesproken vóór.