De vondst van scherpe stenen in Kenia stelt archeologen voor een raadsel: wie maakte dat gereedschap?
In Kenia is van stenen gemaakt gereedschap gevonden van drie miljoen jaar oud. De grote vraag is: wie heeft het daar neergelegd?
De prehistorische mens blijkt mogelijk slimmer dan gedacht. Of, om precies te zijn, eerder slim te zijn geworden dan gedacht. En, om nóg preciezer te zijn: het gaat hier niet om de mens, maar om de Paranthropus, een vroege aapachtige die drie miljoen jaar geleden op de savanne leefde.
Mogelijk, inderdaad: want de vondst in Kenia van zo’n beetje de oudste bewerkte stenen stelt archeologen voor een raadsel.
Het mysterie werd deze week beschreven in wetenschappelijk tijdschrift Science. Bij Nyayanga, aan het Victoriameer in het westen van Kenia, zijn zo’n 330 artefacten opgegraven. De stenen zijn rond de 2,9 miljoen jaar oud, zo blijkt uit radio-isotopenanalyse, en kwamen in drie varianten: afgevijld, afgebutst en scherp afgekaatst. Nooit eerder werd zulk oud en tegelijkertijd zulk verfijnd gereedschap gevonden.
In de buurt ervan zijn ook fossiele resten van zeker drie nijlpaardachtigen gevonden. Uit onderzoek daarvan blijkt dat de betreffende stenen zijn gebruikt om deze nijlpaarden te slachten en er het rauwe vlees van af te schrapen.
Maar wie liet die stenen daar achter?
Voorheen werd gedacht dat dergelijk ingewikkeld gereedschap pas zo’n 300.000 jaar later werd gebruikt, door de voorlopers van de Homo sapiens, de huidige mens. En in de wijde omtrek zijn géén resten van het genus Homo gevonden, de eerste aan wie voldoende hersencapaciteit werd toegeschreven om te bedenken stenen dusdanig af te scherpen dat ze als gereedschap konden worden gebruikt.
Botten van antilopen werden met stenen geplet
De vondst vormt ook het oudste bewijs ooit dat er überhaupt zulke grote dieren door vroege mensachtigen werden opgegeten. Ook zijn met de stenen botten van antilopen geplet om zo het merg eruit te kunnen zuigen, en valt uit de slijtplekken op de stenen op te maken dat ze zijn gebruikt om planten fijn te malen.
Wél in de buurt werden net zulke oude schedelresten gevonden van de Paranthropus. Een ontwikkelde aapachtige, maar eerder een vertakking in onze evolutieketen, niet zozeer een schakel naar de Homo sapiens. Deze Paranthropus werd niet in staat geacht te bedenken dat hij met scherp afgevijlde stenen nijlpaardtartaartjes kon maken. Tot nu toe.
“De aanname was lang dat alleen het genus Homo had bedacht om van stenen gereedschap te maken”, aldus hoogleraar Rick Potts, een van de auteurs van het artikel. “Zulke stenen waren alsof je opeens een nieuw soort tanden buiten je lichaam had, waardoor je plots een enorme nieuwe variëteit aan voedsel tot je beschikking kreeg”, zei hij tegen de Britse krant The Guardian. Of, zoals Thomas Plummer, een van de andere auteurs, tegenover persbureau AP opmerkt: “Als je een nijlpaard kunt slachten, kun je zo ongeveer alles wel slachten”.
Sluitend bewijs dat het inderdaad Paranthropus was, is er niet. De wetenschappers moeten de mogelijkheid openhouden dat de gevonden Paranthropussen, net als de nijlpaarden, zelf ook als prooi dienden. De vraag waar de jagers dan zijn gebleven, kunnen de archeologen niet beantwoorden.
Lees ook:
Hoe de moderne mens de wereld veroverde is terug te lezen in ons DNA
De moderne mens is in Afrika ontstaan en veroverde van daaruit de wereld. Hoe het hem verging tijdens zijn reis en welke andere mensen hij ontmoette is terug te lezen in zijn erfelijke code. Het verslag is nu ook in boekvorm uit.
