Herdenking Decembermoorden
De veroordeling van Bouterse is een troost voor de nabestaanden van de Decembermoorden
In Paramaribo zijn de slachtoffers van de Decembermoorden herdacht, de eerste herdenking na de veroordeling van zeven daders. ‘Eindelijk is er gerechtigheid’.
“Ik ben Zahara Kamperveen, kleindochter van André Kamperveen. Ik was nog niet geboren toen precies op deze plek mijn grootvader werd vermoord. Nu ben ik hier om jullie te vertellen dat deze mannen helden waren.”
De woorden van de zeventienjarige Zahara zijn treffend voor de eerste herdenking van slachtoffers van de Decembermoorden (1982) na de recente veroordeling van zeven daders. Onder hen ook Desi Bouterse, de huidig president van Suriname. Kamperveens vermoorde opa was oprichter van radiostation ABC, dat 37 jaar geleden in de as werd gelegd.
Ze spreekt vlak voor de kranslegging bij monument Bastion Veere, de executieplek van de vooraf gefolterde slachtoffers op een van de uitkijkposten van Fort Zeelandia. Het monument werd precies tien jaar geleden onthuld door toenmalige president Ronald Venetiaan, die dit jaar de herdenking in Nederland bijwoont.
De vijftien slachtoffers waren allen critici van het militaire regime van Bouterse, die in 1980 een coup pleegde samen met vijftien andere onderofficieren van het Nationaal Leger. Zahara staat voor de huidige generatie die weinig hierover heeft meegekregen. “Veel van mijn leeftijdsgenoten zeggen dat zij niet weten wat er is gebeurd hier op deze plek. Ik kan jullie er alles over vertellen.”
Geen excuus voor onwetendheid
Dat het in geschiedenisboeken op scholen in Suriname wordt verzwegen, is niet langer een excuus voor onwetendheid, stelt Jada Wijers (17). “Ik zou zeggen: ga online een beetje onderzoek doen, zodat je weet dat je in 2020 de juiste beslissing kan maken”, zegt zij met een verwijzing naar de verkiezingen van mei volgend jaar.
Dat het de eerste herdenking is na het vonnis op 29 november, waarin Bouterse tot twintig jaar is veroordeeld, heeft niet voor meer belangstelling gezorgd. Tientallen, hooguit zo’n honderd aanwezigen, vullen het kleine binnenterrein van Fort Zeelandia, dat nu een museum is.
Het is wel een bijzondere herdenking. “We zijn hier met een ander gevoel: dat gerechtigheid heeft gezegevierd”, zegt Henk Kamperveen, zoon van de vermoorde André Kamperveen. “De slachtoffers zijn valselijk beschuldigd gemarteld en vermoord. Ik ben blij dat we vandaag kunnen zeggen: ‘Jongens we hebben voor jullie gestreden voor gerechtigheid.’”
In 1975 was Radio ABC het nieuwste station in Suriname, dat op 25 november van dat jaar onafhankelijkheid werd. “Een politicus zei dat we weliswaar 44 jaar onafhankelijk zijn, maar daarvan moet je zeven jaar aftrekken”, verwijst Kamperveen naar de duur van de militaire dictatuur.
‘We blijven strijdvaardig’
Henri Behr, broer van slachtoffer Bram Behr, zegt: “Het bijzondere aan vandaag is dat wij niet meer slechts de hoop hoeven te koesteren op een vonnis. Tegelijkertijd zijn we onmiddellijk wakker geschud omdat de gevonniste en zijn achterban eigenlijk zeggen: ‘Na 37 jaar zijn nog een aantal jaren te gaan om ons echt klein te krijgen.’ We blijven strijdvaardig om op een beschaafde wijze dit land vrij te maken van het juk dat Bouterse heet.”
Behr doelt op de uitspraken van Bouterse na het vonnis, het zou volgens de president om een door Nederland georkestreerd ‘politiek proces’ gaan. Zijn advocaat Irvin Kanhai zei afgelopen vrijdagavond in een bomvol NDP-partijcentrum dat er sprake is van een ‘achterwaarts dekolonisatieproces’ waarvan het strafproces de ‘laatste horde’ is. Bouterse doet hoe dan ook mee aan de verkiezingen. Die ‘garantie’ gaf Kanhai. Behr: “Ziekelijk en fundamentalistisch gedrag.”
“De moordenaars misten hun doel en dat is bevestigd met het vonnis”, speecht nabestaande Sunil Oemrawsingh tijdens de herdenkingsdienst. “Dat de moordenaars niet in stilte het toneel wensen te verlaten is geen verrassing. Maar het maakt op ons geen indruk. Het recht heeft gesproken.”
Cornelly Bruinings (83) was destijds lijkenwasser. Ze zag de zwaar verminkte lichamen van Surgrim Oemrawsingh, Gerard Leckie, Cyrill Daal, Jiwansingh Sheombar en Jozef Slagveer. “Op het gezicht van Daal en op zijn handen en armen zag ik sporen van uitgedrukte sigarettenpeuken. De schouder van Sheombar was vol donkere bloedstollingen. Ook Slagveer zag er niet zo mooi uit.”
Bruinings moet huilen bij het terughalen van die gruwelijke beelden. “Ik ben God dankbaar dat de daders hun straf niet ontlopen. Of Bouterse zijn straf zal uitzitten weet ik niet. Maar God zal over hem oordelen en dat zal niet makkelijk zijn voor hem.”
De meeste nabestaanden gaat het niet om de straf op zich. Behr: “Mijn motivatie was vanaf dag één de nagedachtenis aan de slachtoffers.”
Herdenking in Amsterdam: ‘Koester nieuwe hoop voor Suriname’
Op een zeer drukbezochte herdenking van de Decembermoorden zondag in Amsterdam, sprak de Surinaamse oud-president Ronald Venetiaan van hoop op een betere toekomst. “Het is duidelijk dat we nog even door zullen moeten gaan”, zei hij in de Amstelkerk. “Maar we kijken de toekomst vol goede moed tegemoet, zodat we de strijd tot een goed einde zullen brengen.” Venetiaan, die in Nederland was voor familiebezoek, riep de nabestaanden op de moed op gerechtigheid niet te verliezen. Even daarvoor legde de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema een krans bij het muurmonument aan de Mozes en Aäronkerk. Zij zei dat ‘een belangrijk nieuw hoofdstuk van de geschiedenis van Suriname is geschreven’. Dit kan volgens haar ‘verzoening en eenheid brengen in een verdeeld land’. Ze sprak van een ‘historische herdenking’.
In de fakkeloptocht van het stadhuis naar de gedenksteen liepen opvallend veel jonge Surinamers mee, van een generatie die de staatsgreep in 1982 niet heeft meegemaakt. De sprekers tijdens de herdenking roemden allemaal de krijgsraad die Desi Bouterse heeft veroordeeld tot twintig jaar cel. “Het vonnis is een beloning van ons doorzettingsvermogen. Wat een overwinning”, zei oud-nieuwslezeres Noraly Beyer, die de vijftien politieke tegenstanders bijna allemaal persoonlijk kende. Yasser Riedewald, zoon van een van de slachtoffers, vertelde over zijn 7-jarige dochter. “Ze vroeg me: ‘Papa, hoe kan opa’s moordenaar president zijn?’ Probeer dat maar eens uit te leggen.” Hij zei dat hij ‘eindelijk kan beginnen met het helingsproces’.
Lees ook: De rechtsorde in Suriname is ‘een beetje schizofreen’, maar sterker dan gedacht
Na 37 jaar heeft een rechter, ondanks stugge politieke tegenwerking, president Bouterse veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden. Het juridische systeem in Suriname hapert soms, maar werkt wel.
