De spannendste uren uit het werkzame leven van Jeroen Dijsselbloem

PvdA’er Timmermans greep op 2 juli net naast het voorzitterschap van de Europese Commissie. In een bikkelharde afvalrace is partijgenoot Dijsselbloem nog in de race als een van de twee gegadigden voor het directeurschap van het Internationaal Monetair Fonds. De beslissing over de opvolging van Christine Lagarde ligt in handen van de EU-ministers van financiën, de stemming verloopt - zeer uitzonderlijk in dit soort gevallen - via e-mail.

Gisteravond waren er nog vijf kandidaten: naast oud-minister en oud-eurogroepvoorzitter Dijsselbloem waren dat Olli Rehn (oud-Eurocommissaris, momenteel president van de Finse centrale bank), de Bulgaarse Kristalina Georgieva (eveneens oud-Eurocommissaris, bekleedt nu een topfunctie bij de Wereldbank), Nadia Calviño (Spaanse minister van economie) en Mario Centeno, de Portugese opvolger van Dijsselbloem als voorzitter van de eurogroep.

Donderdagavond trok Centeno zich terug, vrijdagochtend gevolgd door de andere kandidaat uit Zuid-Europa, Calviño en vrijdagmiddag door Olli Rehn. Dus bleven Dijsselbloem en Georgieva over. In deze geïmproviseerde, door de Franse minister Bruno Le Maire geleide procedure moet de uiteindelijke winnaar een gekwalificeerde meerderheid van de 28 landen achter zich krijgen: dat zijn minimaal zestien landen, die samen minstens 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen. De Duitse stem telt dus zwaarder dan bijvoorbeeld de Maltese. Duitsland steunt Dijsselbloem.

Opmerkelijke rol voor Groot-Brittannië

Het Verenigd Koninkrijk, nog steeds volwaardig EU-lid, speelt een opvallende rol. De Britse regering onthoudt zich vrijdag van stemming omdat ze niet akkoord is met de procedure. Londen zou zelf inzetten op oud-minister George Osborne als IMF-topman, maar heeft hem in dit stadium nog niet naar voren geschoven. Het in Washington gevestigde IMF heeft zelf 6 september vastgelegd als uiterste datum voor kandidaatstellingen. Frankrijk wil echter al vandaag een beslissing forceren om de verdeeldheid niet de hele zomer te laten voortduren.

Het pikante aan de Britse opstelling is dat zo’n stemonthouding feitelijk neerkomt op een tegenstem. En dat terwijl de vorige regering-May Brussel heeft beloofd om de (beoogde) laatste maanden van het EU-lidmaatschap ‘loyaal’ mee te werken en geen blokkades op te werpen in de EU-besluitvorming.

Dijsselbloem zou de steun van zuidelijk Europa ontberen. De landen aldaar zijn Dijsselbloems hardvochtige opstelling tegen begrotingszondaars in zijn eurogroeptijd nog niet vergeten. Ook zijn beruchte ‘drank en vrouwen’-uitspraak uit 2017 ligt daar nog vers in het geheugen.

Te oud

Daardoor lijkt de Bulgaarse Georgieva de kansrijkste compromis-kandidaat tussen noord en zuid, maar zij heeft één probleem: ze is eigenlijk te oud. De IMF-regels bepalen dat de directeur op het moment van aantreden niet ouder dan 65 jaar mag zijn. Georgieva wordt deze maand 66. Haar eventuele voordracht zou betekenen dat het IMF zijn huisregels moet veranderen, en daarvoor is een overgrote meerderheid vereist van de 189 aangesloten landen.

De zoektocht naar een nieuwe IMF-topman of -vrouw is noodzakelijk omdat huidig directeur Christine Lagarde vorige maand, tijdens dezelfde marathon-EU-top die voor Timmermans zo teleurstellend verliep, werd aangewezen als opvolger van Mario Draghi als president van de Europese Centrale Bank. Een oude afspraak tussen de Verenigde Staten en Europa wil dat de IMF-directeur altijd een Europeaan is, dan leveren de Amerikanen de directeur van de Wereldbank.

In een ideale situatie zou Europa zich na rijp beraad achter één man of vrouw voor het IMF moeten scharen, maar die eensgezindheid ontbrak dit keer totaal. Daarbij tekende zich vooral een noord-zuid-scheidslijn af. Waar ‘zuinige’ kandidaten als Dijsselbloem en Rehn op verzet stuitten van zuidelijke landen, lagen Calviño en Centeno slecht in het noorden. Daar is men vooral teleurgesteld over het weinig overtuigende optreden van Centeno als eurogroepvoorzitter, terwijl Dijsselbloem op die post juist veel respect afdwong.

Ordinair gehakketak

Dit ordinaire Europese gehakketak wierp bovendien voor de zoveelste keer de vraag op hoe het toch mogelijk is dat anno 2019 de IMF-topbaan steevast naar een Europeaan gaat. Die ongeschreven wet gaat terug naar 1944, toen de aanstaande overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog afspraken om het leiderschap over de nieuw op te richten financiële instituties Wereldbank en IMF te verdelen tussen respectievelijk een Amerikaan en een Europeaan.

In de wetenschap dat beide instituties de hele wereld bestrijken, waar de internationale verhoudingen inmiddels totaal anders liggen dan in 1944, wordt die afspraak in toenemende mate een absurde anomalie. Eminente kandidaten uit toonaangevende economieën als China, India, Brazilië, Nigeria of Zuid-Afrika zijn nog steeds kansloos, puur op grond van hun nationaliteit.

In 2012 werd een voorzichtige poging ondernomen om deze achterhaalde benoemingscultus te doorbreken. Toen wierpen de gerespecteerde Nigeriaanse minister van financiën Ngozi Okonjo-Iweala (een vrouw bovendien) en de Colombiaanse oud-minister José Antonio Ocampo zich met de moed der wanhoop op voor het directeurschap van de Wereldbank. Het werd uiteraard toch weer een Amerikaan, al had Jim Yong Kim Zuid-Koreaanse wortels.

Sinds april van dit jaar staat Donald Trumps vroegere adviseur David Malpass aan het hoofd van ‘s werelds grootste ontwikkelingsbank.

Lees ook:

‘Het kabinet lobbyt voor Dijsselbloem als nieuwe directeur van het IMF’

Het kabinet voert een lobby voor Jeroen Dijsselbloem als nieuwe directeur van het Internationaal Monetair Fonds. Die plek komt vrij, nu Christine Lagarde de nieuwe voorzitter wordt van de Europese Centrale Bank.