Oorlog in Oekraïne
De Russen claimen hun hoofdprijs: Bachmoet, stad van gips, zout en champagne
Eén ding is zeker als Bachmoet in Russische handen is, zoals het Kremlin beweert en Kiev tegenspreekt: de slag om de tot puin geschoten stad duurt voort. Nu al voor het tiende jaar op rij.
We schrijven februari 2015. De directeur van het lokale ziekenhuis is op van de zenuwen. Zijn bescheiden medische post voor burgers in Bachmoet stroomt vol met zwaargewonde militairen. Hun strijdmakkers, mannen vol adrenaline, dragen ze vanuit auto’s en busjes naar binnen. In de donkere gangen stap je door plassen bloed. Er is te weinig personeel, zo blijkt, en het mortuarium is te klein. Rond het ziekenhuis zwalken vluchtelingen, die wie hen maar helpen wil aanklampen. Ze zijn alles kwijt en weten niet waar ze heen moeten.
De oorlog in de Donbas is op dat ogenblik al bijna een jaar aan de gang. Amper 40 kilometer van Bachmoet wordt de Slag bij Debaltsevo uitgevochten, een tweestrijd tussen het Oekraïense leger en zogenoemde separatisten, die door het Russische leger worden gesteund.
Hoewel de Oekraïners die slag verliezen, blijft het de daaropvolgende jaren kalm in Artjomovsk, zoals Bachmoet dan nog heet. De Minsk-akkoorden, die in diezelfde maand worden gesloten, brengen geen vrede maar wel wat rust in de zeventigduizend inwoners tellende stad. Zeven jaar lang geldt Bachmoet als laatste vredige buitenpost op de route naar het front in de Donbas – of, bezien vanuit het oorlogsgebied, de eerste plek waar de ‘normale wereld’ zich manifesteert. Militairen halen hun brieven en pakketten af bij het postkantoor, de hotels zijn gevuld met hulpverleners en journalisten, en de NewYorkStreet-pizza doet goede zaken.
Een herdoping weekt de stad los uit het Sovjetverleden
In februari 2016 wordt de stad in het kader van de ‘decommunisatie’ herdoopt. Nieuwe wetten bepalen dat Oekraïne los moet komen van het Sovjetverleden. In plaats van de Russische revolutionair ‘kameraad Artjom’ te eren, krijgt Artjomovsk zijn oorspronkelijke naam Bachmoet terug. Die Turks-Tataarse naam zou ‘zout water’ betekenen; een verwijzing naar de eeuwenoude zoutwinning rond de stad. De boulevard en de parken worden opgeknapt met internationale fondsen, nieuwe cafés worden geopend. Bij het culturele centrum verschijnen manshoge letters: ‘I ♥ Bachmoet’.
In augustus 2022, een half jaar nadat de Russen eindelijk officieel Oekraïne zijn binnengevallen, herhaalt de geschiedenis zich. Opnieuw wordt de stad overspoeld met vluchtelingen, dit keer uit het gebied rond de energiecentrale van Voehlehirsk. Ontheemden getuigen tegenover deze krant van bombardementen die hun dorpen in de as leggen. Hoewel de mortieren tot in Bachmoet reiken, blijven de bewoners laconiek: die oorlog, ach, die is al acht jaar aan de gang. Het loopt wel los.
Maar de Russen blijken het op Bachmoet te hebben gemunt. Nadat ze bij Oekraïense tegenoffensieven flinke delen van de regio’s Charkiv en Cherson verliezen, willen ze met alle macht de Donbas ‘bevrijden’. Grote aantallen gemobiliseerden – huurlingen van de Russische Wagner Groep en reguliere Russische troepen – worden ingezet voor de verovering van Soledar. In januari is de nabij Bachmoet gelegen zoutmijnstad onder Russische controle.
Een loopgravenoorlog die doet denken aan de Eerste Wereldoorlog
Terwijl in de omgeving van de stad een loopgravenoorlog uitbreekt die aan de Eerste Wereldoorlog doet denken, komen de Russen tot aan de rand van Bachmoet. Het eerste doelwit is een fabriek voor pleisterwerk en bouwmaterialen; behalve zout was ook gips al honderd jaar een belangrijke bron van inkomsten voor Bachmoet.
Het microklimaat in de kilometerslange spelonken, die ontstonden door de gipswinning, bleek in de jaren vijftig bovendien uitstekend bruikbaar voor de productie van champagne. In Artjomovsk werden druiven van de Krim, en later uit zuidelijk Oekraïne, tot mousserende wijn verwerkt. Tot vorig jaar produceerde de fabriek in Bachmoet zo’n tien miljoen flessen ‘artjomovske’, oftewel Oekraïense bubbels.
Dat is nu allemaal voorbij. Nadat de industriële zone in het oosten, waaronder de befaamde ArtWinery, is verwoest, volgen straatgevechten in de oostelijke wijk van de stad. Op 4 februari reist deze verslaggever mee met Dave Young, een Britse vrijwilliger die mensen evacueert vanuit die wijk, Zabachmoetka, aan de overkant van het riviertje dat door de stad stroomt. Terwijl daar van straat tot straat en van huis tot huis wordt gevochten – het mitrailleurvuur is vanuit het centrum hoorbaar – vindt boven de hoofden van de achterblijvers een artillerieduel plaats.
Volgens hulpverleners bevinden zich op dat moment nog 196 kinderen in de stad. En verder veel ouderen en hulpbehoevenden, die overleven dankzij humanitaire hulp. Hoe het nu met hen is, weet niemand: in maart zijn de evacuaties uit Bachmoet gestaakt.
Vorige week gingen de Russen er weer vol in
De afgelopen weken trokken de Oekraïners zich terug in de flatwijk in het uiterste westen van de stad. De baas van de Wagner-strijders, Jevgeni Prigozjin, klaagde over tekorten aan munitie. Maar vorige week gingen de Russen er weer vol in: de hoogbouw werd meedogenloos beschoten door tanks en met brandbommen.
De huurlingen kraaien nu victorie, tegelijkertijd lijken de Oekraïners juist een opmars te maken rondom de stad. De strijd om Bachmoet lijkt voorbij, maar de strijd om Bachmoet heen gaat door. En zo gaat de oorlog zijn tiende jaar in.
Is Bachmoet helemaal gevallen?
Het nieuws over de volledige Russische inname van Bachmoet werd zaterdag naar buiten gebracht door Jevgeni Prigozjin, de leider van de Wagner-huurlingengroep die het voortouw had bij de verovering van de stad. In een video zei hij: “Vandaag om 12 uur ’s middags is Bachmoet volledig ingenomen. We hebben de hele stad veroverd, van huis tot huis.” Hij meldde ook dat Wagner de stad op 25 mei over zal dragen aan het Russische leger.
Oekraïense zegslieden weerspraken de bewering van de notoir onbetrouwbare Prigozjin onmiddellijk. Een militaire woordvoerder stelde dat er nog steeds Oekraïense militairen in de stad aanwezig waren. Ook de onderminister voor defensie zei dat er nog hevig gevochten werd. “De situatie is kritiek”, voegde ze wel toe.
Vanuit Japan, waar hij aanwezig is bij de G7-top leek de Oekraïense president Zelensky zondagochtend de val van de stad toch te bevestigen. Op de vraag of Bachmoet nog in Oekraïense handen was, zei hij: “Ik denk het niet”. Om te vervolgen: “Maar je moet begrijpen dat er niets meer is. (...) Vandaag is de stad alleen nog in onze harten.” Een woordvoerder meldde later dat de president verkeerd zou zijn geciteerd – hij zou juist antwoord hebben gegeven op de bewering ‘De Russen zeggen dat ze Bachmoet hebben veroverd’.
Dat weerhield de Russische president Vladimir Poetin er zondagochtend niet van de Wagner-huurlingen en het Russische leger te feliciteren met de ‘bevrijding’ van Bachmoet. Alle militairen die zich hebben onderscheiden in de strijd beloofde hij een medaille.
Lees ook:
Dave Young evacueert mensen van plekken waar niemand durft te komen: ‘De Russen blijven doden’
De Britse vrijwilliger Dave Young redt mensen uit het oorlogsgebied in Oekraïne. Hij reist af naar plekken waar niemand durft te komen, zoals frontstad Bachmoet. De tijd dringt. ‘Bachmoet valt. Stap voor stap, dag na dag.’
Voor Oekraïense militairen is er geen alternatief dan blijven vechten voor Bachmoet
Ondanks berichten over talloze gesneuvelden en onervaren manschappen die hen vervangen, zet het Oekraïense leger de slag om Bachmoet voort. De strijd is zwaar, ook mentaal. Maar de militairen aan het front zien geen alternatief.
