De onverschrokken aanklager die de bestuurlijke elite van Kosovo voor de rechter sleept

Kosovo wil toetreden tot de EU, en moet dus afrekenen met corruptie. Onverschrokken daagt aanklager Rasim Maloku prominenten voor de rechter in een omvangrijk omkoopschandaal. Dat is niet zonder gevaar.

Ook in Kosovo is het wintersportseizoen in volle gang. Wie dezer dagen de berg oprijdt naar het populaire skigebied Brezovica, wordt echter niet alleen verrast met meters sneeuw, maar ook met meters politielint. Huizen en hotels, het ene na het andere, zijn afgezet met gele en rood-witte tape.

Dat is het werk van Rasim Maloku, een 60-jarige aanklager die een van de grootste corruptiezaken uit de geschiedenis van Kosovo leidt. Een burgemeester, inspecteurs, medewerkers van het ministerie van milieu: inmiddels heeft hij 23 mensen met een publieke functie aangeklaagd, en doet hij onderzoek naar nog eens 45. “Vermoedelijk volgen er meer”, zegt Maloku in zijn kantoor in de stad Ferizaj. “Zodra mensen beginnen te praten, vallen er nieuwe namen.”

De functionarissen worden verdacht van het aannemen van smeergeld om de illegale bebouwing in het Sharr-gebergte, een nationaal park waarin Brezovica ligt, mogelijk te maken. Meer dan honderd villa’s en drie hotels liet Maloku verzegelen. “Ook meer dan twintig auto’s”, voegt hij toe, “en we hebben beslag gelegd op vijf miljoen euro aan banktegoeden.”

Twee miljoen euro smeergeld, en de burgemeester streek het meeste op

In navolging van buurlanden vroeg Kosovo eind december formeel het EU-lidmaatschap aan. De weg daarnaartoe duurt jaren, mogelijk decennia. Een van de eisen waaraan Pristina zal moeten voldoen, is afrekenen met corruptie. Vanwege de omvang, de zichtbaarheid en de vele hooggeplaatste betrokkenen geldt de zaak van aanklager Maloku nu als de prominentste.

En dat terwijl hij ‘Brezovica’ bij toeval op zijn bord kreeg. Bewoners deden hun beklag bij de politie in de hoofdstad Pristina, die de zaak doorverwees naar Ferizaj, het district waar Brezovica onder valt. De klachten gingen over schade aan de natuur. “Er zijn bomen gekapt, er is gegraven, er is beton gestort, er is gebouwd langs een rivier: allemaal zaken die volgens de Kosovaarse wet niet toegestaan zijn in het natuurgebied. Toch werden er vergunningen verleend.”

Dat gebeurde niet zomaar: Maloku beschuldigt de aangeklaagden ervan in totaal twee miljoen euro smeergeld te hebben aangenomen. De helft zou de voormalige burgemeester van Strpce hebben opgestreken, het dorp waar Brezovica onder valt. Inspecteurs van de gemeente, maar ook van het landelijke ministerie van milieu zouden daarnaast in ruil voor geld jarenlang een oogje hebben toegeknepen. Ze zijn ook aangeklaagd vanwege belastingontduiking.

Pikant: het ski- en natuurgebied wordt beheerd door Serviërs

Wat het schandaal nog pikanter maakt, is dat een deel van de nu afgegrendelde villa’s is aangeschaft door de Kosovaarse bestuurlijke elite. Onder meer de voormalig leider van een politieke partij bezit een huis, evenals drie rechters: een van het hooggerechtshof, een van het hof van beroep en de hoogste rechter van het district Ferizaj, waarin Maloku aanklager is. De meesten doen er het zwijgen toe, een enkeling heeft verklaard dat hij dacht in het bezit te zijn van alle benodigde vergunningen.

Maloku voelt de druk, maar zegt er niet aan toe te geven. “Er zijn mensen met macht gearresteerd. Bij de zaak zijn mensen met een politieke achtergrond en invloedrijke zakenmensen betrokken, ik ken een aantal van hen persoonlijk. Ik voel geen directe druk, al is sfeer rond dit proces geen gemakkelijke. Maar ik ga ervoor zorgen dat het recht zijn loop krijgt.”

Ook op een andere manier heeft de zaak Brezovica een politieke lading. Het ski- en natuurgebied wordt beheerd door Serviërs. Zo ook de gearresteerde burgemeester, die de grootste som smeergeld zou hebben opgestreken. Het leidde tot woede en beschuldigingen in Belgrado, dat Kosovo niet als een onafhankelijk land, maar als een eigen provincie beschouwt. “Het doel van de autoriteiten is de regio Strpce van Serviërs te ontdoen, opdat Serviërs uit het zuiden van Kosovo verdwijnen”, fulmineerde de Servische president Aleksandar Vucic na huiszoekingen in maart. “Ze verbergen hun ware motieven achter de valse bezorgdheid over corruptie.”

Maloku wordt de Giovanni Falcone van Kosovo genoemd

Maloku kan de verwijten makkelijk weerleggen door te wijzen op de lijst aangeklaagden: daarop prijken zowel Albanese als Servische achternamen. Het overzicht lijkt een moderne volkswijsheid te bevestigen: Albanezen en Serviërs staan elkaar in Kosovo naar het leven, maar in de criminaliteit werken ze prima samen. “Deze zaak heeft niets te maken met politiek of nationaliteit. Sterker nog, we krijgen veel steun van de lokale Serviërs, want die hebben het meest te lijden onder de situatie.”

Op de vraag of aangeklaagden hebben geprobeerd ook hem om te kopen, volgt een ferm antwoord. “In dit kantoor wordt geen smeergeld aangenomen. Dat garandeer ik. Dat weet iedereen, dus ze proberen het niet eens. Wel hebben we ontdekt dat er pogingen zijn geweest getuigen om te kopen, en ze zijn bedreigd. Die mensen hebben politiebescherming gekregen.”

Vanwege zijn volhardendheid wordt Maloku de Giovanni Falcone van Kosovo genoemd, naar de Siciliaanse onderzoeksrechter die in de jaren tachtig ten strijde trok tegen de maffia. Vleiend, maar ook onheilspellend: Falcone kwam in 1992 bij een bomaanslag om het leven. Maloku wordt al drie jaar extra beveiligd. “Het is niet altijd makkelijk, maar ik laat me niet afschrikken. Ik ga deze zaak afmaken en het recht zal zegevieren, in het belang van het dit land.”

Lees ook: Elkaar vertrouwen zit er in verdeeld Noord-Kosovo vooralsnog niet in

Onder grote druk van de EU en de VS praten Kosovo en Servië over alweer een plan voor normalisering van hun onderlinge relaties. In het overwegend Servische noorden van Kosovo hebben de bewoners weinig geloof in een oplossing.