IrakRegeringsvorming
De nieuwe premier van Irak wordt gesteund door Amerika én Iran
Na een politieke impasse van een half jaar heeft Irak eindelijk een nieuwe premier en een bijna compleet kabinet. Premier Mustafa al-Kadhimi krijgt steun uit Amerika én uit Iran.
Enkele dagen nadat de Iraakse president Barham Salih het 53-jarige hoofd van de Iraakse inlichtingendienst tot kandidaat-premier had benoemd, sprak hij met de Amerikaanse tv-zender CNN. “Als je in het Midden-Oosten spreekt over het hoofd van de inlichtingen, dan roept dat bepaalde connotaties op”, zei de president tegen verslaggever Christiane Amanpour. “Maar Mustafah al-Kadhimi is van een ander soort.”
Salih doelde op het journalistieke verleden van de nieuwe premier. Kadhimi werkte voor onder meer de Engelstalige website Al-Monitor. Bovendien was hij directeur van de Iraq Memory Foundation, een stichting die oorlogsmisdaden van het Baath-regime van Saddam Hussein documenteert. “Hij is een bekende in de mensenrechtencirkels”, benadrukte president Salih.
Inmiddels is de mensenrechtenactivist annex inlichtingenbaas officieel de nieuwe eerste minister van Irak. Want nadat twee eerdere kandidaat-premiers er niet in slaagde een coalitie te vormen, stemde het parlement vorige week wel in met het kabinet dat Kadhimi heeft samengesteld. Dat wil zeggen: met het grootste deel daarvan. Van de 22 voorgestelde ministers werden er vijftien goedgekeurd en vijf afgewezen. De stemming over de minister van olie en de minister van buitenlandse zaken werd uitgesteld.
Einde aan een lange politieke impasse
Compleet of niet, zaterdag trad het nieuwe kabinet officieel aan. Daarmee kwam er een einde aan de maandenlange politieke impasse waar Irak in verkeerde sinds de vorige premier, Adil Abdul Mahdi, vorig jaar november aftrad, onder druk van aanhoudende anti-regeringsprotesten.
De diplomatieke felicitaties aan de nieuwe premier en zijn ministers stroomden binnen. Kadhimi was als hoofd van de inlichtingendienst nauw betrokken bij de strijd tegen Islamitische Staat, zodoende bouwde hij goede internationale contacten op. Ook in de Verenigde Staten en Iran.
“Iran staat altijd achter het volk van Irak en hun regeringskeuze”, schreef de Iraanse minister van buitenlandse zaken, Mohammad Javad Zarif, op Twitter nadat bekend werd dat de regering van Kadhimi parlementaire goedkeuring had gekregen. “Ik heb de premier beloofd hem te helpen zijn gewaagde agenda uit te voeren”, twitterde zijn Amerikaanse ambtsgenoot Mike Pompeo.
Dat Kadhimi kan rekenen op steun vanuit Amerika en Iran is van belang. Beide landen strijden al jaren om invloed in Irak. Met name Iran heeft via de pro-Iraanse sjiitische politieke partijen in het parlement indirect veel zeggenschap. De voorganger van Khadimi, kandidaat-premier Adnan al-Zufri, werd door die partijen afgewezen omdat hij teveel op de hand van Amerika zou zijn. Hij woonde jarenlang in de Verenigde Staten en werd door de sjiitische politieke partijen ‘de kandidaat van de CIA’ genoemd.
Even leek het erop dat Kadhimi hetzelfde lot zou treffen. Ook de hij woonde in het buitenland, in zijn geval onder meer in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Bovendien verklaarde Kataeb Hezbollah, een invloedrijke sjiitische Iraakse militie, dat ze Khadhimi medeverantwoordelijk houden voor de dood van hun leider Abu Mahdi al-Muhandis en voor die van de Iraanse generaal Qassem Soleimani. De beide mannen kwamen in januari om het leven door een Amerikaanse droneaanval, op Iraaks grondgebied. Volgens Kataeb Hezbollah heeft Kadhimi, die toen nog aan het hoofd stond van de Iraakse inlichtingendienst, daarom bloed aan zijn handen.
De belofte: snel nieuwe verkiezingen
Desondanks slaagde Kadhimi er na weken onderhandelen in achterkamertjes in om niet alleen de soennitische en Koerdische partijen in het parlement van Irak aan zijn kant te krijgen, maar ook een coalitie van sjiitische partijen. Of de politiek nog zeer onervaren Kadhimi het sektarische politieke systeem blijvend naar zijn hand zal kunnen zetten is nog de vraag. Kadhimi zelf staat bekend als een seculiere nationalist, en daarmee behoort hij tot geen van de traditionele groepen. Toch zullen de sjiitische partijen mogelijk proberen om via de nieuwe premier hun eigen agenda door te voeren.
In een toespraak in het parlement zei Kadhimi dat zijn regering erop zal toezien dat Irak niet verandert in een strijdtoneel waarop andere landen hun conflicten kunnen uitvechten. Daarnaast beloofde de nieuwe premier onder meer dat er snel nieuwe verkiezingen zullen worden gehouden. Hij noemt zijn regering nadrukkelijk een transitieregering en wil dat de demonstranten die sinds oktober hun onvrede laten horen over het politieke systeem en de economische situatie in Irak, snel de kans krijgen nieuwe volksvertegenwoordigers te kiezen.
De grootste uitdagingen voor de nieuwe regering
De spanning tussen Amerika en Iran is niet de enige uitdaging waar de regering van Al-Kadhimi mee te maken zal krijgen. Dit zijn de drie grootste problemen die de nieuwe premier het hoofd zal moeten bieden.
1. Anti-regeringsprotesten houden aan
Nauwelijks was de regering van Kadhimi ingezworen, of demonstranten gingen opnieuw de straat op. Nadat het weken rustig was vanwege de coronamaatregelen, werden dit weekend de anti-regeringsprotesten hervat. De demonstraties begonnen afgelopen oktober, uit protest tegen de slechte economische situatie en de corruptie van de politieke elite. Premier Mahdi trad af vanwege de protesten, maar de demonstranten zijn niet zomaar tevreden met een nieuwe regering. Ze willen dat de hele politiek op de schop gaat. Ondanks dat Kadhimi nooit lid is geweest van een politieke partij, zien de demonstranten het voormalige hoofd van de inlichtingendienst als onderdeel van hetzelfde, in hun ogen, corrupte politieke systeem.
2. Economische crisis wordt steeds erger
Waren de slechte economische omstandigheden in Irak vorig jaar al reden voor veel mensen om de straat op te gaan, de komende maanden zal de situatie er alleen maar slechter op worden. Wereldwijd zorgen de maatregelen tegen het coronavirus voor een economische crisis. In Irak, dat vrijwel geheel afhankelijk is van de olie-inkomsten, zullen de gevolgen groot zijn. Nu de prijzen van de olie dramatisch gedaald zijn, verwacht de Wereldbank dat de economie van Irak zal krimpen met 9,7 procent. Dat zou de grootste krimp zijn sinds de val van Saddam Hussein, in 2003.
3. Islamitische Staat wint terrein
Sinds Irak half maart in lockdown ging vanwege het coronavirus, neemt het geweld door strijders van Islamitische Staat opnieuw toe. De internationale coalitie verklaarde de oorlog tegen IS weliswaar gewonnen, kleine groepjes strijdkrachten voeren nog steeds aanvallen uit. Nu de Iraakse en Koerdische autoriteiten druk bezig zijn ervoor te zorgen dat iedereen de coronamaatregelen naleeft, maken aan IS-gelieerde groepen gebruik van de afleiding om weer terrein te winnen. In de maand april werden volgens lokale onderzoekers 87 aanvallen uitgevoerd door IS.
Lees ook:
Het dreigt in Irak weer uit de hand te lopen tussen Iran en de VS
De spanning tussen Iran en de VS loopt op na twee aanvallen in Syrië en Irak waarbij 29 doden zijn gevallen.
