De Nederlandse luchtaanval op Mosul zou aan zeven burgers het leven hebben gekost

Bij Nederlandse bombardementen tussen 2014 en 2018 in de strijd tegen de terreurorganisatie Islamitische Staat in Irak zijn meer burgerdoden gevallen dan tot nu toe bekend was. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS, Nieuwsuur en NRC. Eerder bleek al dat bij een Nederlands bombardement in 2015 in het Iraakse Hawija 70 burgerdoden vielen. Nu brengen de nieuwsmedia aan het licht dat er in 2016 nog een aanval was op het universiteitsterrein van Mosul waarbij zeven onschuldige mensen om het leven kwamen, onder wie een driejarig meisje.

Na de aanval begon het Amerikaanse leger een onderzoek waarop Nederland zwaar leunt. De Amerikanen stelden in 2017 een rapportage op die in 2021 openbaar werd. Daarin wordt gesteld dat het doelwit bewaakt werd en alleen IS-personeel toestemming had om het gebouw in te gaan: de vliegers van de F-16’s dachten dat ze een hoofdkwartier van IS aanvielen. De evaluatie van de videobeelden zou geen bewijs leveren van gewonden of slachtoffers.

Onderzoek vol fouten

Volgens de verslaggevers van NRC, Nieuwsuur en de NOS, die ter plaatse onderzoek deden en gesprekken voerden met nabestaanden, staat het Amerikaanse rapport van ‘vol fouten’. Dat komt volgens hen mede doordat Centcom – het Amerikaanse commandocentrum – geen onderzoek op de grond heeft uitgevoerd. Het gebouw zou geen ‘IS-hoofdkwartier’ zijn, maar een appartementencomplex van academici. Er woonden ook vrouwen en kinderen van IS-strijders, maar ook burgers kwamen vrij naar binnen. Ze waren volgens de media kort voor de aanval nog gesignaleerd in de buurt van het gebouw. Ook de overlijdensaktes bevestigen volgens de krant en nieuwssite dat de slachtoffers op de dag van de aanval overleden door ‘verbrijzeling van het lichaam door een zware explosie’.

Defensieminister Kajsa Ollongren heeft de Nederlandse betrokkenheid bij de aanval bevestigd en laat onderzoek uitvoeren naar de melding van burgerslachtoffers. Het ministerie publiceert ook een overzicht van uitgevoerde luchtaanvallen, met gegevens over alle ruim zeshonderd bombardementen die boven Irak en Syrië zijn uitgevoerd. Dit zou het voor werknemers van NGO’s en journalisten makkelijker maken om de gevolgen van Nederlandse bombardementen te onderzoeken. “Het vergroten van de transparantie over inzet hoort bij een toekomstbestendige defensieorganisatie”, laat Ollongen weten. Ze heeft ook opdracht gegeven om te onderzoeken ‘om te bezien of de bestaande meldstructuren bij vermoedens van burgerslachtoffers inzichtelijker en toegankelijker te maken zijn’.

Zeventig burgerslachtoffers

In 2019 bleek al – eveneens na onthullingen van de NOS en NRC – dat voormalig minister van defensie Jeanine Hennis-Plasschaert de Kamer verkeerd had voorgelicht over een bombardement op een IS-doel in de Iraakse stad Hawija, waar minstens zeventig burgers om het leven kwamen. In een brief naar aanleiding van het onderzoek gaf de minister ook betrokkenheid toe bij een aanval op een vermeend hoofdkwartier van IS in Mosul, in de nacht van 20 op 21 september 2015. Dat bleek achteraf een woonhuis, waar vier burgers omkwamen.

Oud-minister Winnie Sorgdrager onderzoekt de aanval op Hawija. De verwachting is dat ze later dit jaar met haar rapport komt. Defensie geeft compensatie aan de gemeenschap van Hawija, niet aan individuele slachtoffers of nabestaanden. Er is onder meer geld gestoken in het verbeteren van de stroomvoorziening en herstel van bedrijfspanden.

Lees ook:
Defensie bevestigt doden F-16-aanval Irak, Kamer onjuist ingelicht

Minister Bijleveld van defensie wacht dinsdag een zwaar debat over burgerdoden in Irak en onjuist informatie aan de Kamer.