De invullingen van de herstelbetalingen: Een nieuw museum, studiebeurzen of terug naar Afrika?

Er moeten herstelbetalingen komen, vinden de nazaten in Suriname, vooral om de kennis te vergroten en meer kansen te bieden.

Ze zijn niet geïnteresseerd in een Ferrari of een creditcard, maar wel in vrijheid, zegt Freddy Main, woordvoerder van de Rastafari Federatie Suriname, over herstelbetalingen voor het Nederlandse slavernijverleden. “We moeten leren om onszelf te bevrijden. Dat doe je niet met een wapen; alleen kennis maakt macht. Wij rastafari’s zijn geen voorstanders van mensen geld in handen geven, want dan gaat het niet lukken.”

Binnen het rastafarigeloof, wereldberoemd dankzij de legendarische reggaezanger Bob Marley, is Afrika het beloofde land, waarnaar nazaten van slaafgemaakten kunnen ‘repatriëren’. Dat is ook een van de doelstellingen van de Surinaamse rastafari’s. Voorzitter Saskia Kontino zegt: “Ze hebben ons tegen onze wil naar hier gebracht, zorg er dan ook voor dat we kunnen teruggaan. We vragen geen cash, maar zorg voor een fonds dat dit mogelijk maakt.”

Geen losse flodder

Deze wens is niet zomaar een losse flodder. Het mogelijk maken van repatriëring naar Afrika is onderdeel van het Tienpunten-programma voor reparaties dat in 2014 is aangenomen door de Caricom, de organisatie van vijftien landen in het Caribisch gebied. Daarin staat met welke problemen die landen zijn achtergebleven na de slavernijperiode en hoe het recht op herstel eruit moet zien.

Aan dat herstelrecht zijn, ook volgens de Verenigde Naties, grote bedragen verbonden. Daardoor is de indruk ontstaan dat nazaten van de tot slaaf gemaakten op geld uit zijn. Ten onrechte, zegt econoom Armand Zunder, voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie Suriname. “Het draait vooral niet om geld”, benadrukt hij. Zunder publiceerde in 2010 het dikke boekwerk Herstelbetalingen. Die hebben “in de eerste plaats te maken met het geestelijke – waar kom je vandaan, wie ben je?”.

In Suriname was sprake van chattel slavery, waarbij tot slaaf gemaakten als goederen werden behandeld. Tijdens de tocht over de Atlantische oceaan vanuit Afrika werden ze geketend benedendeks vervoerd en verzekerd. “Ze hebben honderden jaren op plantages gewerkt en zijn hun identiteit kwijtgeraakt in dat proces. De pijn en schade die hiermee zijn veroorzaakt gedurende die eeuwen, moet je gaan herstellen”, zegt Zunder.

Ook de Surinaamse economie werd ‘uitgemolken’

Ondertussen werd ook de Surinaamse economie ‘uitgemolken’. “De productie was gericht op Nederland en grondstoffen voor de Nederlandse verwerkingsindustrie. Met de importeconomie die Nederland achterliet, kunnen we nooit herstellen. Dus een gedegen economisch herstelplan valt onder reparaties.”

Barryl Biekman, voorzitter van het in Nederland gevestigde Landelijk Platform Slavernijverleden, schreef een wetenschappelijke Kaderschets voor succesvol excuses. Daarin bepleit ze behalve onderzoek, erkenning en excuses óók het belang van een herstelprogramma.

“Het gaat om een effectief duurzaam herstelprogramma als vereffening van het slavernijdossier”, zegt Biekman. Ze bemerkt een ‘schrikreactie’ in Nederland als het om herstelbetalingen gaat. “Kennelijk denkt men dat alle bezit niet voldoende zal zijn om de schade te repareren.”

Verbluffende voorstellen

Als het gaat om ‘educatieve herstelbetalingen’ staat op de verlanglijst onder meer een ‘Afrikamuseum’, naar het succesvolle voorbeeld in Guadeloupe. “In de koloniale tijd hebben we geleerd dat Nederland ons moederland is”, vertelt Zunder. “Dat is helemaal niet zo. Dat is Afrika. Daarom spreken we niet van een ‘slavernijmuseum’, maar een ‘Afrikamuseum’, waar ook plaats is voor Afrikaanse kunst en erfgoed.”

Sinds premier Rutte in december de Nederlandse excuses heeft uitgesproken, met een ‘komma’, houdt de Nationale Reparatie Commissie landelijk informatiesessies voor grassrootsorganisaties in met name achterstandswijken, voor invulling van het vervolg. Zunder is onder de indruk van de ‘verbluffende’ voorstellen. “Het gaat vooral om onderwijs en beurzen voor onze kinderen. Dus over kansen creëren. Maar ook om fondsen voor ondernemerschap; vooral vrouwen willen zelfstandig worden.”

De rastafederatie is zo’n grassrootsorganisatie. “Met ondernemerschap zijn we hard bezig en we geven advies aan jongeren. Niet om rastafari te worden, maar wakker te worden als zwart persoon”, zegt Main. “We moeten onze kinderen educatie geven binnen een Afrikaans perspectief zodat ze redenen hebben trots te zijn. Daarom praten we over zelfbewustwording en creatie; daarvoor moeten we plannen maken.”

Lees ook:

Aanpak excuses slavernijverleden ‘arrogant, overhaast en ethisch onacceptabel’

Voorzitter Barryl Biekman van het Landelijk Platform Slavernijverleden hekelt de manier waarop de Nederlandse regering volgende maand excuses aan wil bieden voor het slavernijverleden.