De grafdelvers in Moskou moeten passen en meten om elk coronaslachtoffer een plek te geven

Het geluid van een draaiende kettingzaag knettert bij de ingang van de Boetovskoje-begraafplaats al door de lucht. Verderop tussen de bomen die als beschutting dienen boven enkele graven, zijn twee mannen met de machine in de weer. Ze zagen een boomstam in stukken en kalken met een groene stift een kruis op de plek waar kort daarvoor nog een metershoge boom stond. Langs het pad liggen de blokken hout opgestapeld te wachten totdat ze worden opgehaald door een van de oude Lada’s met aanhangwagen die over het terrein rijden en verse sporen trekken door de eerste sneeuw van het jaar.

“Er komen hier vandaag weer nieuwe mensen bij”, vertelt Lev Ivanovitsj wijzend naar de paar vierkante meter die hij net met zijn collega heeft vrijgemaakt. “Het is passen en meten om iedereen een plek te geven”, vult hij aan alsof het de tafelschikking op een bruiloft betreft. En dat terwijl Boetovskoje, in een zuidelijke buitenwijk van Moskou, twee jaar terug nog een betrekkelijk kleine begraafplaats was. De graven die er waren, lagen grotendeels in het kleine stukje bos waar Ivanovistj zich nu in het zweet staat te werken. Daaromheen was vooral heel veel niets.

Speciale covid-begraafplaatsen

Maar wat ooit een klein en intiem kerkhof was, is inmiddels een uit de kluiten gewassen dodenakker. Met de uitbraak van de coronapandemie wees de gemeente Boetovskoje aan als een van de speciale covid-begraafplaatsen. Het terrein moest noodgedwongen uitbreiden en inmiddels liggen er graven tot waar het oog reikt. Zelfs langs het hek dat de begraafplaats van de spoorlijn scheidt waar elke vijf minuten een trein overheen dendert, vonden enkele van de ruim 30.000 Moskovieten die inmiddels aan de gevolgen van het coronavirus overleden hun laatste rustplaats.

Hoeveel van hen er precies op Boetovskoje liggen, weet Ivanovitsj niet: “Ik ben allang de tel kwijt”. Een wandeling tussen de graftombes door maakt pijnlijk duidelijk hoe hard het virus in de Russische hoofdstad huishoudt. Op vrijwel alle grafstenen staat als overlijdensjaar 2020 of 2021. Ook de geboortejaren zijn veelzeggend: verreweg de meeste mensen die hier liggen werden geboren in de jaren zestig of eerder. De verse bloemen die bij veel van de graven liggen, zijn daarnaast de stille getuigen van de huidige coronagolf waar Moskou en heel Rusland onder gebukt gaan.

Record op record

Want afgelopen week sneuvelde er elke dag wel een record. Zaterdag nog registreerden de autoriteiten het hoogste aantal doden sinds het begin van de pandemie: 1241 in 24 uur tijd. En afgelopen dinsdag voerde Rusland voor het eerst de wereldwijde ranglijst aan met de meeste sterfgevallen binnen één week. Tussen 1 en 7 november overleden er volgens de WHO 8311 mensen in het land, waarmee het de Verenigde Staten, die in dezelfde week 8101 doden registreerden, in absolute aantallen voorbijstreefde.

In totaal lieten al bijna 250.000 Russen het leven door het virus. En dat zijn nog maar de officiële cijfers, waarvan algemeen wordt aangenomen dat ze een zware ondervertegenwoordiging van de werkelijkheid zijn. De oversterfte ligt sinds het begin van de pandemie volgens statistici rond de 700.000, mede te wijten aan de lage vaccinatiegraad van nog geen 40 procent.

Die cijfers vertalen zich op begraafplaatsen als Boetovskoje inmiddels in een nijpend tekort aan ruimte om al die doden een laatste rustplek te geven. Op verschillende plekken staan dan ook grafdelvers tot hun middel in diepe kuilen om plek te maken voor nieuwe graven. De emmers, schoppen en kruiwagens vol met aarde verraden hoeveel werk ze dagelijks verrichten.

‘We gebruiken elke centimeter’

Maar de vraag is hoelang nog. Net als andere begraafplaatsen die de gemeente speciaal aanwees voor het begraven van coronadoden, slibt ook Boetovskoje langzaam dicht. “Ze moeten binnenkort een nieuwe plek gaan vinden, want we krijgen er dagelijks te veel nieuwe mensen bij”, zegt Vladimir Kostikov vanuit een van de spaarzame graven in spe. “We gebruiken elke centimeter, maar binnenkort ligt het hier vol.” Hier en daar zijn inderdaad nog een paar stroken over van elk een meter of vijftien en aan het einde van het terrein staan nog enkele muren met galerijgraven. Op een van de graflades staat met stift de achternaam Anochina geschreven. Het vinkje onder de naam staat er al.

Terug bij de ingang zetten Ivanovitsj en zijn collega zakken aarde achter de bloemenstal waar een ouder stel vertwijfeld bij de boeketten staat te kijken. Naast kleurrijke bossen bloemen kunnen nabestaanden hier bij binnenkomst ook een grafsteen of een christelijk kruis uitzoeken. Terwijl de man de verkoopster geld overhandigt en een rouwkrans van kunstbloemen in ontvangst neemt, rolt er bij de vrouw een traan over haar wangen. De man slaat een arm om zijn echtgenote heen en fluistert iets in haar oor. Omarmd lopen ze samen het terrein op. De kettingzaag zwijgt.

Lees ook:

Rusland kan de pandemie niet aan, vooral door wantrouwen tegen overheid

Vorige maand ging in Moskou een verplichte ‘verlofperiode’ van start om de hevigste coronagolf tot nog toe te breken. Dat was vooral symptoombestrijding.