De dorpskroeg is in Spanje psycholoog en vriend tegelijk: ‘Hier worden problemen opgelost’

In Spanje spelen bars en andere horecagelegenheden een sterke rol in de sociale cohesie, waardoor ouderen niet vereenzamen. Een politieke partij die opkomt voor het lege binnenland, pleit daarom voor belastingvoordelen om horeca in kleine dorpen te laten voortbestaan.

Het is hét moment van de dag. Rond het middaguur druppelen de bewoners één voor één de bar binnen. Een glas rode wijn, een klein flesje bier; na een rustige ochtend moet barvrouw Rebecca Tome Marchel nu opeens in actie komen. Al gauw gonst het aangenaam van de gesprekken in het lokaal. Een rij mannen met grijs haar zit op de barkrukken ontspannen te praten. Bij de ingang staat een groepje, buiten zitten nog wat mensen aan een tafel in de schaduw van het bladerdek zodat ze geen last hebben van de brandende zon. Iedereen die eens in Spanje geweest is, zal het tafereel herkennen: oudere mannen én vrouwen, die zijn neergestreken om in alle rust bij te praten.

“Hier heb je altijd aanspraak”, zegt de 76-jarige Antonio Gonzalez. Vrijwel dagelijks schuift hij voor de lunch even aan, altijd voor een flesje bier, “niets wilds”. De bar heeft een belangrijke sociale functie, en daar is Gonzalez zich donders goed van bewust. Hij was hier immers zelf 33 jaar lang de eigenaar, en zag hoe dagelijks ouderen vanuit de stilte van hun huis naar zijn terras kwamen. “Het zal het weer ook wel zijn”, zegt hij. “In Spanje is het altijd aangenaam om eruit te gaan. Het zonnetje schijnt, dan wil je naar buiten.”

Inflatie en kostenstijgingen

In Vellisca – een dorp van honderd inwoners op iets meer dan een uur rijden vanuit Madrid – is de bar een van de weinige plekken om naartoe te gaan. In dorpen als deze, waar veelal een vergrijsde bevolking woont, zijn dergelijke plekken daarom van groot belang voor de sociale cohesie. De politieke partij Teruel Existe – gestart met de belofte te strijden voor het lege binnenland van Spanje, sinds 2019 met een zetel in het Spaanse parlement – erkent dit belang van de dorpskroeg, in een tijd waarin deze het steeds moeilijker hebben door inflatie en kostenstijgingen.

Daarom heeft Teruel Existe een wetsvoorstel opgesteld om horecagelegenheden in dorpen met minder dan tweehonderd inwoners via belastingvoordeel te helpen voortbestaan. Een kleine tweehonderdduizend Spanjaarden wonen al in gemeentes waar geen dorpskroeg of restaurant te vinden is, waardoor ze geen vaste plek hebben om samen te komen. Via belastingvoordeel wil de partij voorkomen dat het aantal hoger wordt.

Of, zoals afgevaardigde Tomás Guitarte van Teruel Existe het verwoordde tegenover het Spaanse televisiekanaal TVE: “Ik geloof werkelijk dat de persoonlijkheid van een dorp zich vormt in de dorpskroeg. Daar wordt uitgebreid gediscussieerd, gesproken over het goddelijke én over het menselijke, wereldproblemen worden opgelost, of soms wat ingewikkelder gemaakt, maar dat gebeurt allemaal in de bar.”

“De kroeg is in Spanje eigenlijk de psycholoog van het dorp”, zegt de 58-jarige Carlos Pastor, die aan de bar in Vellisca een flesje bier staat te drinken met de voormalige eigenaar van de kroeg. Pastor verdeelt zijn tijd tussen Madrid waar hij druk werk heeft, en het rustige Vellisca waar hij met de veelal bejaarde bevolking in alle rust geniet van de weekenden.

“Kijk, nu moet je opletten”, zegt Pastor, zodra een volgende man van rond de 80 binnenstapt: grijs haar, hondse hangende ogen met een vriendelijke blik. Pastor begroet de nieuwkomer en vraagt hoe het ermee gaat. Direct komt er een verhaal over diens bezoek aan de dokter. Tja, er zijn problemen met de suikerziekte, hij moet later terugkomen. Eigenlijk is er hier en daar ook nog wel een pijntje. Pastor en de anderen aan de bar horen het verhaal aan, waarna de nieuwkomer een glas rode wijn bestelt. “Zie je, dat is dus precies wat ik bedoel. Hij kan zijn ei kwijt”, zegt Pastor. “Daarvoor is hij gekomen.”

Eén bar per 175 inwoners

De cijfers liegen er niet om. Nergens in Europa (en vermoedelijk in de wereld) zijn zoveel bars/restaurants per inwoner als in Spanje. Het schommelt iets, maar voor pakweg iedere 175 Spanjaarden, is er één horecagelegenheid te vinden, zo blijkt uit cijfers van het Spaanse nationale statistiekbureau INE van de afgelopen jaren. Ter vergelijking: in Noord-Europese landen als Duitsland, Nederland en Denemarken ligt dit rond de 350 tot 400 inwoners per horecagelegenheid.

Het is dan ook niet alleen de kroeg in kleine dorpjes als Vellisca die een rol speelt in de sociale cohesie, ook in grote steden als Madrid en Barcelona zit op praktisch iedere hoek wel een koffietent of barretje waar inwoners uit de buurt elkaar treffen. Het geeft de stadswijken van de metropolen altijd een aangenaam dorpsgevoel.

Wanneer je kijkt naar de cijfers over alcoholgebruik, wordt pas echt inzichtelijk wat de rol van horeca is op het Iberisch schiereiland. Spanje (en Portugal) staan bovenaan in de lijst van statistiekcommissie Eurostat als de Europese landen waar het meest frequent alcohol wordt gebruikt. Maar: als het gaat om excessief drinken – meer dan zes glazen bij één gelegenheid – bungelt Spanje in het onderzoek juist onderaan, ver onder het Europese gemiddelde. In de EU heeft gemiddeld genomen 20 procent van de inwoners minstens één keer per maand een gelegenheid waarbij ze excessief drinken. In Spanje is dit slechts 6 procent.

Trouwe bezoekers

Het zijn getallen die overeenkomen met de ervaring van Tome Marchal, de 28-jarige barvrouw in Vellisca, die een jaar geleden vanuit Madrid naar dit geboortedorp van haar vriend verhuisde om de bar uit te baten. Ja inderdaad, de bewoners komen vrijwel dagelijks langs in haar lokaal, maar dan blijft het bij één of allicht twee consumpties, waarna ze weer naar huis schuifelen om een hapje te eten. De kroeg is deel van het dagelijkse uitje en zorgt ervoor dat de ouderen van het dorp niet vereenzamen.

“We zijn hier voor alle samenkomsten, alle momenten dat de dorpelingen elkaar willen zien. Het geld verdienen we in de zomer, als er toeristen langskomen. Die geven veel meer uit. Maar we zijn altijd open. Zo kunnen de dorpelingen, en vooral de ouderen die overdag geen werk hebben, elkaar hier zien.” Een belastingkorting voor kroegen in een klein dorp zou het leven voor Tome Marchal dan ook makkelijker maken. Maar, zo stelt ze, zonder overleeft ze het ook wel: juist omdat een aanzienlijk deel van de dorpelingen trouw bezoeker is.

Lees ook:

Spanje heeft genoeg van geluidsorgies in cafés

Loop een Madrileens café binnen en de barman zal op niet mis te verstane toon duidelijk maken dat hij je een goede dag wenst. Om vervolgens – even zo luid – te vragen wat je dan wel niet wilt drinken. Als je bent uitgestameld dat je best een koffie wilt, dringt plotseling de reden van zijn aanpak door.