De Colorado-rivier dreigt op te drogen, en dat heeft grote gevolgen

De Colorado-rivier is de watervoorziening van 40 miljoen mensen en voorziet indirect in een zesde van het in de VS door mensen en dieren gegeten voedsel. Maar de rivier dreigt op te drogen, met alle gevolgen van dien.

De sneeuw bleef dit voorjaar maar komen in de Rocky Mountains. Stadjes in het gebied – plaatsen als Aspen, waar het grote geld de latten onderbindt – telden hun zegeningen en verlengden het seizoen. In de vallei van de Roaring Fork, het riviertje dat langs Aspen loopt, viel in april meer sneeuw dan er ooit gevallen was in die maand in de halve eeuw daarvoor.

En nu de dooi is ingevallen, doet de Roaring Fork zijn naam weer eer aan. Met donderend geraas gaat het smeltwater bergaf en stort zich bij Glenwood Springs in de Colorado. Ook tientallen andere bergstromen voeden die grote rivier van het Amerikaanse westen met meer water dan er in lange tijd van de bergen is gekomen.

Dat is een hele opluchting voor boeren en burgers aan de andere kant van het land, ver van de besneeuwde toppen van de Rockies, in het zuidwestelijke deel van de VS dat van nature grotendeels onbewoonbare woestijn is.

Een witte ‘badkuipring’ van afgezette kalksteen

Neem Las Vegas. Die stad drinkt, kookt en sproeit zijn gazons met water uit de Colorado. Dat pompt het uit het nabijgelegen Lake Mead, het stuwmeer achter de machtige Hoover-dam.

In zijn beste dagen hield Lake Mead tot wel 36 kubieke kilometers aan water uit de Colorado vast, maar de afgelopen twee decennia liet de rivier het afweten. Bijna elk jaar kwam er minder binnen dan wat de turbines van de waterkrachtcentrale passeerde. En dus daalde het niveau. Van zo’n 365 meter boven de zeespiegel tot 317 meter vorige zomer. Deze week was het, zelfs na zo’n goede winter, altijd nog maar 320 meter.

Dat is op allerlei manieren te merken. De drooggevallen oevers van het meer laten rondom een witte ‘badkuipring’ van afgezette kalksteen zien. Jachthavens zijn honderden meters verhuisd, het terugtrekkende water achterna. En op het drooggevallen land zijn inmiddels al zes lijken gevonden, waarvan één in een vat, wat doet vermoeden dat ergens in de vorige eeuw maffiosi uit Las Vegas het zo voorgoed wilden wegwerken.

Vandaag de dag maakt Las Vegas dus een beschaafder gebruik van Lake Mead. Nadat de groeiende bevolking natuurlijke waterbronnen in het gebied – de reden dat pioniers er ooit neerstreken – had uitgeput, werd in 1971 een pompstation in het meer in werking gesteld. Sindsdien heeft de stad al een paar keer een nieuw, dieper stekend exemplaar moeten bouwen. Het nieuwste ging in 2015 aan de slag en kostte 1,5 miljard dollar. Vorige maand trok de stad 1,5 miljoen uit om te onderzoeken of de inlaat niet nog wat lager kan.

De geografie heeft inspraak

Hemelsbreed speelt die waterworsteling zich 800 kilometer ten zuidwesten van Glenwood Springs af, en 900 kilometer van de bron van de Colorado in het noorden van de gelijknamige staat. Maar de geografie heeft inspraak. Vanaf die bron legt het water die afstand wel twee keer af.

Beginnend in de Never Summer-keten slingert de rivier omlaag langs de westelijke hellingen van de Rocky Mountains. Ruim honderd kilometer na Glenwood Springs wringt hij zich door een canyon en bereikt hij een brede vallei. Daarna verlaat hij de staat Colorado, snijdt een hoek van Utah af en stuit, net Arizona binnengekomen, op de eerste grote stuwdam, de Glen Canyon-dam, die in 1966 die prachtige kloof transformeerde tot wat nu Lake Powell heet.

Stroomafwaarts van de dam graaft de rivier zich diep in het vlakke land en passeert een natuurwonder dat bij nader inzien door de waterplanners ontzien werd: de Grand Canyon. Dan komen Lake Mead en de Hoover-dam. Vervolgens stroomt de Colorado nog 550 kilometer door naar het zuiden, naar de grens met Mexico, waarna het nog 160 kilometer is naar de Golf van Californië en dus de Stille Oceaan.

Echter, dat laatste is theorie. Er ligt daar een delta, maar er vloeit tegenwoordig zelden Colorado-water uit. Nog voor zijn monding is de rivier tot de laatste druppel opgebruikt.

De landbouw neemt een flinke slok

Dat begon al in de bergen: metropolen als Denver in Colorado en Salt Lake City in Utah mogen hun drinkwater eruit halen. In die eerste grote vallei in Colorado, de Grand Valley, neemt de landbouw een flinke slok. En na Lake Powell en Lake Mead gaat het pas goed hard. Via kanalen verlaat water de rivier naar Arizona, voor landbouw daar en drinkwater voor Phoenix, en naar Las Vegas. Dan volgt het kanaal naar Californië, dat drinkwater aanvoert naar San Diego en Los Angeles, maar vooral enorme hoeveelheden levert aan boeren in de Imperial Valley. En vlak na de grens heeft ook Mexico een barrière opgeworpen, de Morelos-dam, en brengen kanalen het laatste water naar de boeren in de Mexicali-vallei.

In totaal is de Colorado de watervoorziening van 40 miljoen mensen en voorziet hij indirect in een zesde van het in de VS door mensen en dieren gegeten voedsel.

En dat kan de rivier dus helemaal niet aan.

Het water eerlijk verdeeld

Dat hadden de bouwers van al die dammen en kanalen kunnen weten, schreef John Fleck in 2015 in zijn boek Science be Dammed. Precies honderd jaar geleden trad een verdrag in werking – een interstate compact – dat het water van de Colorado eerlijk moest verdelen tussen de zeven staten in het bekken van de rivier: Wyoming, Colorado, Utah, Arizona, New Mexico, Nevada en Californië. Maar uit rapporten en notulen destilleerde Fleck, samen met co-auteur Eric Kuhn, hoe de onderhandelaars van de staten hun werk met oogkleppen op deden. Ze verdeelden de kubieke kilometers water die de Colorado rond die tijd leverde en negeerden signalen dat de rivier dat lang niet altijd deed.

Ze hadden hun argumenten: de hydrologie – het vakgebied dat gaat over het gedrag van rivieren – was een jonge wetenschap. Op nog maar weinig plaatsen langs de Colorado was de afvoer precies en lang genoeg gemeten.

Een van de pioniers op dit gebied, Eugene LaRue, wist echter uit dagboeken van boeren en van mensen die langs meren woonden af te leiden dat de afvoer van de Colorado sterk wisselde en dat de rivier zich net in die tijd van zijn beste kant liet zien. Tussen 1890 en 1904 had het stroomgebied zelfs een ernstige droogte meegemaakt. Hij werd niet serieus genomen.

De motivatie daarvoor was ook politiek, analyseren Kuhn en Fleck. In het Amerikaanse westen wordt het schaarse water van oudsher verdeeld volgens het principe ‘de eerste gebruiker heeft voorrang’. Je kon immers niet hebben dat een boer die land in cultuur bracht met water uit een rivier opeens op een droogje zou staan, doordat later stroomopwaarts iemand hetzelfde ging doen. En een eeuw geleden lag het zwaartepunt van het verbruik in Californië.

“Waar ze bang voor waren”, vertelt Fleck vanuit Albuquerque, waar hij aan de University of New Mexico lesgeeft in communicatie en beleid rond watervraagstukken, “is dat het benedenstroomse gebied, waar Los Angeles en Phoenix snel aan het groeien waren, al het water in beslag zou nemen. Dan zou in droge jaren in de staten stroomopwaarts misschien wel niemand water uit de Colorado mogen gebruiken.”

Californië krijgt het meest

Om dat te voorkomen knipten de zeven staten het recht op de Colorado in stukjes. De helft ging naar het bovenstroomse gebied, de helft naar de woestijnstaten. Tussen die twee in zouden stuwmeren in goede jaren water opslaan en in slechte jaren afgeven, zodat de boeren verderop niet meer hoefden te vrezen voor droogte of overstromingen. Samen waren ze verantwoordelijk voor een vaste leverantie aan Mexico.

En de woestijnstaten spraken bovendien onderling af wie wat kreeg. Californië het meest, als erkenning van de bestaande landbouwbelangen, daarna Arizona en Nevada. Alleen binnen elke staat geldt nog steeds het aloude recht van de eerste.

Het interstate compact loste zo alle mogelijke problemen elegant op, met één weeffout: er werd meer water verdeeld dan er gemiddeld jaarlijks door de Colorado bleek te stromen. In de jaren daarna werd dat steeds duidelijker, maar sloten de bestuurders er hardnekkig de ogen voor, zegt Fleck.

Zelf groeide hij op in het gebied dat dankzij de Colorado bewoonbaar is. “Als klein kind had ik de rivier en de woestijn als speelterrein: kamperen, kanoën. Toen ik veertig jaar geleden journalist was in een kleine plaats in Californië, Pasadena, viel me op dat die een waterbureau had. En ik dacht: waar komt ons water eigenlijk vandaan? Dat was het begin van een levenslange speurtocht naar waar je water kunt halen. Als journalist zoek ik steeds naar de verhalen die een gemeenschap maken wat ze is. Dat bleek altijd weer water te zijn.”

En al die jaren leek er genoeg van te zijn, zelfs al kwamen de schattingen van de sceptische hydroloog LaRue uit. Dat kwam doordat in het bovenstroomse bekken het land en het klimaat lang niet zo geschikt zijn voor landbouw. Dus die staten maakten hun water niet op en de zwaartekracht deed de rest: het kwam in de stuwmeren terecht en daarna in de kanalen naar Californië en Arizona, waar boeren erop leerden rekenen.

Al meer dan 23 jaar in de greep van droogte

Maar dat kunnen ze nu niet meer. Afgezien van de opleving deze winter is het Colorado-bekken al meer dan 23 jaar in de greep van droogte, de ergste in 1200 jaar. De enige manier waarop het benedenstroomse bekken de beloofde kubieke kilometers nog kon krijgen, was de voorraden in Lake Mead en Lake Powell aanspreken.

Dat kan nog maar een paar jaar doorgaan voor er rampzalige gevolgen optreden. Eerst zullen de turbines zwijgen die genoeg stroom opwekken voor een half miljoen mensen, en voor de pompen die het water naar Las Vegas en Arizona brengen. Daarna zakt het niveau zelfs onder de inlaten en spuigaten, en valt de hoofdstroom van de Colorado stil. Wat er na de dammen nog uit zijrivieren sijpelt, zal niet genoeg zijn voor de flora en fauna in de Grand Canyon en elders, en zeker niet genoeg om de landbouw in Californië in stand te houden.

Al een jaar wordt er daarom verwoed onderhandeld over beperking van de watertoewijzing aan elke staat. Maar daarbij wordt steeds duidelijker hoe gebrekkig het oorspronkelijke contract was. Er staan geen regels in voor die situatie. En het negeert bovendien het gegeven dat een deel van het water in de rivier, de stuwmeren en de kanalen nergens aankomt, omdat het verdampt.

Goede tegenargumenten

Dat kon lang genegeerd worden, maar levert nu pijnlijke politieke strijdpunten op.

Is bijvoorbeeld de afgesproken 5,4 kubieke kilometer per jaar voor Californië iets waar zijn boeren en steden in totaal recht op hebben? Of moet de staat die hoeveelheid afpassen bij de uitgang van Lake Mead en dan maar zien, of berekenen, wat bij aankomst nog van over is?

Californië wijst op zijn oude waterrechten, en het enorme belang van zijn landbouwsector, die bijvoorbeeld in de winter zorgt voor twee derde van de groenten die in de VS worden gegeten, en het jaar rond voor 21 procent van alle melk.

Maar uit de andere staten en vanuit de milieubeweging komen goede tegenargumenten. Op een kwart van de akkers in de Imperial Valley staat bijvoorbeeld luzerne, een zeer dorstige plant die uitsluitend als veevoer dient.

De staten kregen van de federale overheid tot 30 mei om eruit te komen, anders zou er een dictaat uit Washington komen. En afgelopen maandag bereikten ze overeenstemming. Ze stellen voor dat tot en met 2026 Californië, Arizona en Nevada 13 procent minder water gebruiken. Dat willen ze bereiken door besparingen door burgers en boeren te stimuleren met een beloningenpot van 1,2 miljard dollar. Dat bedrag komt uit de klimaat- en infrastructuurwet die het Congres vorig jaar aannam.

Akkoord is ‘op het eerste gezicht hopeloos’

De vermindering is veel lager dan de 25 procent waar de federale overheid mee dreigde als er geen akkoord zou komen. En volgens de meeste waterdeskundigen is het dan ook niet genoeg. Over de capaciteit van de Colorado is inmiddels geen discussie meer. En ook niet over de gevolgen van klimaatverandering: die gaat zorgen voor minder sneeuw in de Rocky Mountains, meer verdamping van de sneeuw die er valt nog voor hij smelt, en nog meer verdamping onderweg.

Uitstel van de echt nodige besparingen blijft echter verleidelijk, zegt John Fleck, die het akkoord ‘op het eerste gezicht hopeloos’ noemt. Politici kunnen wijzen op de extra sneeuw die is gevallen. En op zuiniger watergebruik door veel boeren en burgers. “Maar als je wilt weten of dat allemaal genoeg is, hoef je alleen maar naar de reservoirs te kijken. Die liegen nooit.”

Lees ook:

Schade aan de ozonlaag deed het leven op aarde wankelen

252 miljoen jaar geleden probeerde de aarde zich van het leven te ontdoen. En het lukte bijna.