De brexit-staredown is voorbij, het knokken kan beginnen

De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk lijken verwikkeld in een stare down, dat ritueel bij vechtsporten waarbij de twee kemphanen elkaar voorafgaand aan hun duel zo intimiderend mogelijk in de ogen staren. Het VK moet daarbij wel op een kistje staan, want het is een stuk kleiner.

Vandaag komen ministers aan beide kanten van het Kanaal bijeen om de strategie vast te leggen voor de onderhandelingen over hun (handels)­betrekkingen vanaf 1 januari volgend jaar, als de brexit-overgangsperiode ten einde loopt. Een maand na de ‘institutionele’ brexit van 1 februari kunnen die onderhandelingen volgende week maandag in Brussel beginnen.

De hele maand februari ging op aan die stare down, in de vorm van waarschuwende woorden, ontnuchterende grafieken, steken onder water en soms zelfs harde beschuldigingen. Die aanloop belooft weinig goeds voor de onderhandelingen, die toch al onder een enorme tijdsdruk staan.

Boris Johnson vastbesloten

Het grootste strijdpunt is in hoeverre het VK straks bepaalde EU-regels moet blijven volgen om de huidige handelsvoordelen te handhaven.

De Britse premier Boris Johnson schijnt vastbesloten te zijn om per 2021 een volledige politieke en economische onafhankelijkheid voor zijn land voor elkaar te boksen, ook als dat het Britse bedrijfsleven op hoge kosten jaagt, en ook als dat betekent dat de Britten weglopen van de onderhandelingen met Brussel.

De Britten beschuldigen de EU ervan het proces te traineren. Er is immers al een maand verloren gegaan wegens Brusselse procedures. “De (Britse) ministers zijn verenigd in de benadering van de onderhandelingen”, liet een woordvoerder afgelopen weekeinde weten. “Dit in tegenstelling tot het proces om het EU-mandaat goed te keuren, dat tot nu toe lijkt te worden belemmerd door besluiteloosheid en vertraging, vanwege de tegenstrijdige belangen van de lidstaten.”

Nu is het inderdaad zo dat de 27 EU-ambassadeurs veel overleg nodig hadden om dat mandaat, dat hun hoofdonderhandelaar Michel Barnier begin deze maand voorstelde, naar hun zin aan te passen en vandaag op ministersniveau te bezegelen. Maar volgens Brusselse diplomaten gaat het om details en is de EU-inzet altijd helder geweest. Die luidt: het VK kan ongelimiteerde toegang houden tot de interne markt, maar dan moet het wel aan bijbehorende regels voldoen. Anders dreigt concurrentievervalsing.

Taking back control

Dat is dus precies wat Johnson niet wil. Zijn brexit draait immers om taking back control. De Britten verlangen een vrijhandelsverdrag à la EU-Canada (Ceta), waarin de handelstarieven nagenoeg nul zijn en de Canadezen tegelijk volledige beleidsvrijheid behouden.

Dat pleidooi verleidde het team-Barnier tot een beeldend antwoord: een grafiek die aantoont hoe onmogelijk het is de handelsrelatie EU-VK te vergelijken met EU-Canada. Die eerste is ongeveer twintig keer zo groot. Bovendien ligt het VK op de drempel van de EU. Gelijke regels en normen zijn dan, veel meer dan bij Canada, bittere noodzaak om handelsbelemmeringen te voorkomen.

Zo waren er meer irritaties. Afgelopen weekeinde meldde The Sunday Times dat de regering-Johnson in het geniep aan het bekijken is of de al beklonken afspraken over Noord-Ierland, en dan vooral over de nieuwe, benodigde controles op goederen vanuit Groot-Brittannië, te omzeilen zijn.

En er was gedoe over de zogeheten ‘Elgin Marbles’, marmeren sculpturen uit het Atheense Parthenon die zich al twee eeuwen in het British Mu­seum in Londen bevinden. Griekenland eist die al sinds jaar en dag op. Dankzij een toegevoegd zinnetje in het EU-onderhandelingsmandaat (over ‘onrechtmatig verwijderde culturele objecten’) dreigt die kwestie de brexit-onderhandelingen binnen te sijpelen. Vanuit het EU-kamp wordt dat tegengesproken.

Lees ook:
Ook na de brexit liggen Brussel en Londen op ramkoers

In de aanloop naar de tweede, moeilijkere fase van het brexit-overleg lijken de kampen mijlenver van elkaar verwijderd.

Wat er dit jaar écht (niet) verandert voor de EU en de Britten

In Brussel en Londen voelde de brexit van 1 februari als een mijlpaal, maar in wezen verandert er dit jaar nog niet zoveel. Een overzicht.