Corona komt uit een Chinees lab, zeggen de VS. Wat klopt er van die beschuldiging?

Een voorzichtige, maar opvallende conclusie van het Amerikaanse energieministerie: het coronavirus komt niet van een dierenmarkt, maar is per abuis ontstaan in een lab. Wetenschappers hebben hun twijfels.

Wat is de conclusie van de Amerikanen?

Het coronavirus zou zijn ontstaan door een menselijke fout in een laboratorium, stelde het Amerikaanse ministerie van energie gisteren in een geüpdatet rapport. Het is een opvallende theorie, want veel wetenschappers stellen dat corona is overgedragen van dier naar mens: specifieker, van vleermuis naar bezoekers van de Huanan-dierenmarkt in Wuhan.

Toch kwam het ministerie niet meteen met stapels bewijs aanzetten: dat zou wel op de plank liggen, maar is hoogst geheim, volgens het ministerie. Het Witte Huis en enkele leden van het Congres zouden het bewijs wél in hun bezit hebben.

Het energieministerie is niet de eerste die deze omstreden conclusie trekt: eerder stelde de FBI al ‘met gematigd vertrouwen’, dat de oorsprong van het virus ligt in een laboratorium, het Wuhan Instituut van Virologie.

Waarom dat vermoeden van een lek?

De Amerikanen vinden dat China niet genoeg inzicht geeft in de oorsprong van het virus. Toen Chinese wetenschappers op de Huanan-markt aankwamen voor onderzoek, had de politie de markt al gesloten. Levende dieren waren vliegensvlug weggehaald.

Er ontbreekt informatie, vinden de Amerikanen. Dat maakt de lab-theorie naast een wetenschappelijke, ook een politieke kwestie, vooral aangezet door de Republikeinse Partij. In oktober publiceerden leden een analyse over de oorsprong van de pandemie, met als schuldige het Wuhan Instituut van Virologie. Dat lab zou “systematische problemen met hun bio-veiligheid” hebben, maar definitief bewijs daarvoor bleef uit.

De lab-suggestie is inmiddels een eigen leven gaan leiden. Uit een peiling van 26 februari blijkt 67 procent van de Republikeinen in de lab-theorie te geloven, tegen 32 procent Democraten. De theorie is ook opgepikt door complotdenkers, die menen dat er geheime opzet achter het lek zit.

Wat is de reactie van wetenschappers?

Die is, kort gezegd, vol van twijfel. Amerikaanse vertegenwoordigers bestempelden de informatie als ‘low confidence’, onvoldoende om grootschalige conclusies uit te trekken dus. “Er zijn verschillende meningen bij de inlichtingendiensten”, zei de Nationale Veiligheidsadviseur Jake Sullivan zondag tegen CNN. “Sommigen trokken conclusies aan de ene kant, sommigen aan de andere.”

Ook viroloog Marion Koopmans heeft haar twijfels. De wetenschapper onderzocht zelf in begin 2021 de oorsprong van het virus in Wuhan, en bezocht het omstreden Wuhan-lab. “Onze conclusie toen: dat de overdracht van het virus van dier tot mens het meest waarschijnlijk was”, vertelt ze.

Daar verandert de Amerikaanse waarschuwing vooralsnog niets aan. “Het probleem van dit nieuws is de geheimhouding van het Amerikaanse ministerie”, zegt Koopmans. “We hebben altijd gezegd: als er nieuwe bewijslast komt, moeten we opnieuw kijken of onze inschatting verandert. Maar ondanks oproepen daartoe is er niets gedeeld met de Wereldgezondheidsorganisatie. Kennelijk is het bewijs niet sterk, tenminste dat is mijn conclusie.”

Hoe reageert China?

Peking is boos. De Chinese woordvoerder Mao Ning riep de VS maandag op te stoppen met het “beschimpen van China” en het “politiseren van het oorsprong van corona”. China verzet zich al langer tegen de lab-theorie, en noemt het al jaren een theorie zonder wetenschappelijke basis.

De relatie tussen de VS en China is sterk bekoeld sinds president Joe Biden strenge exportbeperkingen voor high-tech chiptechnologie naar China instelde, die ook gelden voor het Eindhovense bedrijf ASML. Toen buitenlandminister Antony Blinken China begin deze maand beschuldigde van spionage met een ballon boven het Amerikaanse luchtruim, werd de relatie alleen maar ijziger.

In hoeverre stelt China zich transparant op?

Zeker, China deelt niet alles, zegt Koopmans. “Maar de kritiek van de VS dat China te weinig deelt is een oud verhaal”, merkt de viroloog op. “Dat werd al gezegd toen ons rapport uitkwam, terwijl dat heel veel nieuwe gegevens bevatte. Die aantijgingen van de VS zijn twee jaar later geen stap concreter geworden, vindt ze. “Bovendien deelt de VS óók zijn data niet, dus aan beide kanten zijn er problemen met transparantie.”

De beschuldiging van het Amerikaanse ministerie leidt daarom niet tot nieuwe discussies in haar lab of wetenschappelijke netwerk, zegt Koopmans. “Behalve dan: als ze nu eens iets nieuws laten zien, dan kunnen we misschien verder.”

Lees ook:

Topviroloog uit Wuhan is alle beschuldigingen zat: ‘Niks verkeerd gedaan’

Is het coronavirus ontsnapt uit een Chinees laboratorium? Viroloog Shi Zhengli wijst dat verhaal stellig van de hand.