Chinese veiligheidsexpert: ‘Peking wil het conflict tussen Rusland en Oekraïne beëindigen’

Een bezoek van Xi Jinping aan Moskou wekt de hoop dat de Chinese president zich gaat inzetten voor vrede in Oekraïne. En dat is heel begrijpelijk, vindt Zhou Bo, een gepensioneerde militair met een lange staat van dienst bij het Chinese leger. Tegenwoordig is hij verbonden aan het centrum voor internationale veiligheid en strategie van de Tsinghua universiteit in Peking. “We staan op een keerpunt in de buitenlandpolitiek. Mensen hebben hoge verwachtingen van China’s rol – al heeft het conflict niets met China te maken, wij zijn er niet bij betrokken.”

Peking heeft onlangs wel gezorgd voor een doorbraak in de betrekkingen tussen Iran en Saoedi-Arabië. Waarom niet in Oekraïne?

“Om met een routekaart te komen, heb je principes nodig om je aan vast te houden. In de situatie van Iran en Saoedi-Arabië had China al eerder zulke principes gepresenteerd. China kan leunen op principes, en daarom is onze rol in de wereld betrouwbaarder. Anders dan de Verenigde Staten, heeft China geen bondgenoten in het Midden-Oosten, en kan dus door iedereen vertrouwd worden. Als bondgenoot kun je niet onpartijdig zijn.”

Is het door de vriendschap met Rusland moeilijker om te bemiddelen in Oekraïne?

“Rusland is belangrijk voor China. Natuurlijk. Het is een buurstaat, we moeten in vriendschap leven. Zij hebben Chinese producten nodig, wij hebben energie nodig. Iedereen heeft het maar over China, maar China heeft geen rol in dit conflict. We voorzien Rusland niet van militaire steun.”

In het Chinese ‘vredesplan’ voor Oekraïne, met twaalf punten, is één van de belangrijkste principes dat integriteit en soevereiniteit van een staat gewaarborgd moeten blijven. Er is duidelijk sprake van schending van de Oekraïense soevereiniteit, nietwaar?

“Daar ben ik het mee eens. Maar omdat China en Rusland op vriendschappelijke voet staan met elkaar, is het voor Peking moeilijk om Rusland daar direct op aan te spreken. Toch is onze positie duidelijk en kan niet verkeerd worden begrepen. Probeer het eens in een bredere perspectief te zien. Mensen vergeten waarom dit begon: de Navo stamt uit de Sovjet-tijd. Maar onder Gorbatsjov, Jeltsin en Poetin blijft deze militaire alliantie zich ontwikkelen omdat zij een vijand nodig heeft.”

In Europa zien we dat anders. De Navo is een defensieve alliantie, een schild tegen de Sovjet-Unie, en nu tegen Rusland.

“Zolang de Navo bestaat uit een groep kleine landen die zich verdedigen tegen een grootmacht, begrijp ik het volledig. Maar nu is de Navo de machtigste entiteit op aarde, een alliantie van 32 landen, waaronder drie kernmachten, plus Finland en Zweden. Dus het gaat niet meer om zelfverdediging. Nu is het een militair middel om politieke doelen na te streven, om de westerse democratie te verdedigen. Dat is een probleem. De Sovjet-Unie is ontbonden, dus het doel van de Navo is voltooid. Wat is het doel van verdere uitbreiding? De Navo moet een compromis sluiten met Rusland, beloven om niet verder op te schuiven naar de Russische grens.”

Wat is China’s belang bij de rol van de Navo?

“Ons beleid is niet in lijn met die van de militaire alliantie. Maar hoewel we een goede relatie hebben met Rusland, willen we evenmin dat het land kernwapens inzet. Dat is een bedreiging voor de mensheid, we moeten die mogelijkheid uitsluiten. Inzet van kernwapens zou ook een schending zijn van Ruslands eigen belofte, en van internationale afspraken waar China zich altijd aan heeft gehouden.”

Als China een bemiddelende rol zou spelen, is de eerste stap te erkennen dat Rusland een daad van agressie heeft gepleegd door Oekraïne binnen te vallen.

“Dat staat niet in ons vredesvoorstel. Maar ik twijfel er niet aan dat Peking het conflict wil beëindigen. We moeten afwachten en ons constructief opstellen.”

Xi Jinping gaat naar Moskou om Poetin te ontmoeten, en er zijn berichten dat hij daarna telefonisch spreekt met de Oekraïense president Zelensky. Zo lijkt het alsof zo’n gesprek met Zelensky niet meer is dan een goedmakertje, om Europese landen te laten zien dat China onpartijdig is. Waarom gaat Xi niet ook naar Kiev?

“Daar kan ik niet over speculeren. Ik kan niet spreken zonder de juiste informatie.”

Lees ook:

China pakt hoofdrol op het wereldtoneel met deal in Midden-Oosten

Een akkoord tussen Saudi-Arabië en Iran laat zien dat China een wereldmacht is. En dit lijkt nog maar het begin van de nieuwe Chinese rol in de internationale betrekkingen.