Chili heeft een identiteitscrisis: kiezers willen de nieuwe én de oude grondwet niet

Dat Chilenen niet superenthousiast waren over het ontwerp voor een nieuwe grondwet waar ze afgelopen weekend over mochten stemmen, was in de afgelopen weken al duidelijk geworden in de peilingen. Maar de marge waarmee het document zondag door de kiezers naar de prullenbak werd verwezen – 61,9 procent stemde tegen, slechts 38,1 voor – kwam toch nog als een schok voor veel voorstanders.

De nieuwe grondwet had Chili, zo hoopten voorstanders, in één klap in een progressief walhalla veranderd. Er zaten allerlei vooruitstrevende bepalingen in, op het gebied van gelijkheid tussen de seksen en klimaatverandering. Tegenstanders vonden dat het ontwerp, met zijn 388 artikelen, veel te gedetailleerd was, te radicale beloftes deed op het gebied van sociaal beleid die het land nooit waar zou kunnen maken, en de economische concurrentiepositie van Chili op het spel zou zetten.

De jonge, linkse president Gabriel Boric, eerder dit jaar verkozen, had flink campagne gevoerd voor de grondwet. Het had zijn presidentschap een flinke boost kunnen geven en hem een basis gegeven om zijn linkse hervormingen door te voeren.

Ook de oude grondwet geldt als radicaal

In plaats daarvan zit hij opgescheept met een lastig politiek dilemma. Want het verwerpen van de nieuwe grondwet betekent niet dat Chili door wil met de oude. Drie jaar geleden stemde nog zo'n 80 procent van de Chilenen voor het vervangen van dat document, ooit ingevoerd door dictator Pinochet.

Ook die grondwet geldt als radicaal, maar dan juist radicaal-neoliberaal. Zij biedt meer bescherming aan bedrijven dan welke grondwet dan ook; veel centrum-linkse regeringen zagen hun hervormingen stranden op constitutionele bezwaren van het Hooggerechtshof.

Anderhalf jaar geleden kozen de Chilenen een overwegend linkse grondwetgevende vergadering om daarvoor in de plaats iets nieuws te bedenken. Maar geconfronteerd met het eindresultaat kregen ze toch koudwatervrees.

Constitutionele identiteitscrisis

Boric moet nu een manier bedenken om zijn land uit de constitutionele identiteitscrisis te trekken. Wat de volgende stappen zullen zijn, is nog niet duidelijk. Moet het hele proces weer over, met nieuwe verkiezingen voor een nieuwe grondwetgevende vergadering? Of smeedt hij een politiek compromis? Op maandag begon hij aan een serie overlegrondes met andere politiek leiders. Het zal, zo was de verwachting in Chili, nog wel even duren voor dat concrete voorstellen oplevert.

Maar dat de oude grondwet vervangen moet worden, dat staat voor Boric als een paal boven water. Hij had de uitslag ‘met nederigheid’ vernomen, zo zei hij, en kondigde aan om met ‘meer inzet, meer dialoog en meer respect’ te werken aan een nieuw voorstel ‘dat ons als land verenigt’.

Lees ook

Chili wilde van zijn neoliberale grondwet af, maar is het klaar voor deze nieuwe?

Chileense kiezers stemmen binnenkort over een nieuwe grondwet, die een mijlpaal zou vormen voor zowel gendergelijkheid als natuurbescherming. Maar veel kiezers twijfelen nog.