Campagne voeren met een strafblad, wordt dat Trumps lot?

Als kandidaat voor het presidentschap heeft Donald Trump nog ruim anderhalf jaar voor de boeg. Als burger zonder strafblad gaat hij dat misschien niet halen. Donderdagnacht werd bekend dat hij een uitnodiging heeft gekregen om voor een grand jury in New York te verschijnen.

Het is geen dagvaarding, het laat de aanklagers van de staat New York koud of hij komt en onder ede een verklaring aflegt. Maar zo’n aanbod krijgt iemand altijd voordat die jury gaat stemmen over een formele aanklacht waar de aanklagers de argumenten voor hebben aangedragen.

De kans is daarmee groot - grand juries zijn meestal heel meegaand – dat Trump voor de rechter zal moeten verschijnen, beschuldigd van valsheid in geschrifte. Die zou hij hebben begaan in in 2016, kort voor de verkiezingen. Hij betaalde toen 130.000 dollar aan Stephanie Clifford, beter bekend als Stormy Daniels, een actrice in en producent van pornofilms, die openbaar dreigde te maken dat ze seks met hem had gehad.

Bedragen die je uitgeeft om een verkiezing te winnen – of in dit geval: niet te verliezen – moet je als kandidaat melden. Maar Trump wilde die onkosten natuurlijk niet in openbaar toegankelijke overzichten van campagne-uitgaven hebben. Hij liet daarom zijn advocaat Michael Cohen het geld overmaken. Cohen kreeg het terug in een serie betalingen voor ‘juridische adviezen’.

Juridische tweetrapsraket

Cohen gaf opening van zaken toen hij in een federale rechtbank voor de kwestie terechtstond – hij kreeg er drie jaar gevangenisstraf voor. Naar aanleiding daarvan gingen aanklagers van de staat New York achter Trump aan. Cohen zal binnenkort ook getuigen voor hun grand jury. Als die oordeelt zoals verwacht, en Trump houdt zijn onschuld vol, dan zal een tweede jury over Trumps schuld of onschuld beslissen.

Daarbij zetten de aanklagers in op een soort juridische tweetrapsraket. Het soort valsheid in geschrifte dat Trump zou hebben begaan geldt als een licht vergrijp, maar het wordt een serieus misdrijf als het is begaan om een andere misdaad te verheimelijken, in dit geval dus het overtreden van campagnewetten. Dan zou de straf kunnen oplopen tot vier jaar gevangenis.

Komt dankzij justitie van New York dan eindelijk het stempel ‘misdadiger’ op het voorhoofd de ex-president te staan? Of komt het gevaar toch uit andere hoek?

Dat blijft afwachten. Want voorspellingen over Trumps juridische problemen gingen de afgelopen jaren alle kanten op. Opruiing tot geweld tegen het Congres, op 6 januari 2021? De federale justitie kijkt ernaar. Pogingen om de uitslag van de verkiezingen achteraf te veranderen? Idem, maar ook onderwerp voor een grand jury in de staat Georgia. En dan is er nog het achterover drukken van geheime documenten uit de tijd van zijn presidentschap. Dat is weer een federale kwestie.

Volgens Trump is het uiteraard allemaal onderdeel van een politieke vendetta tegen hem, bedoeld om hem af te houden van een tweede termijn als president. En mocht hij aangeklaagd of zelfs veroordeeld worden, dan blijft hij gewoon kandidaat, zo liet hij weten.

Dilemma voor de Republikeinen

Voor de Republikeinse Partij is dat natuurlijk een probleem. Momenteel zegt 35 procent van de Amerikanen zeker op Trump te zullen stemmen in een tweegevecht met Joe Biden, en nog eens 9 procent zegt dat vermoedelijk te zullen doen. Dat garandeert bepaald geen klinkende overwinning, op welke Democratische tegenstander dan ook. Zal een veroordeling de Republikeinse kiezers zo woedend maken dat ze zich alsnog massaal achter Trump opstellen? Of zal het hen juist kopschuw maken?

In dat laatste geval zou Trump ook in de Republikeinse voorverkiezingen aan steun verliezen. Al was het maar omdat kiezers die hem op zich wel als president zouden willen, denken dat het hem zal nekken bij de uiteindelijke verkiezingen.

Hij zou de nominatie nog wel in de wacht kunnen slepen als er veel concurrerende kandidaten zijn die elkaar weinig toegeven. In dat geval raakt het blok van Republikeinse Trump-twijfelaars en anti-Trump kiezers zo versnipperd, dat zijn aanhang het grootst blijft.

Genoeg reden voor de partij om het slimmer aan te pakken dan in 2016, toen Trump maar liefst 16 concurrenten had. En dat lijkt te gaan gebeuren. Een aantal van de gegadigden van destijds lijkt deze presidentsverkiezing over te willen slaan: de senatoren Marco Rubio en Ted Cruz bijvoorbeeld.

Larry Hogan, een politicus die tot voor kort de populaire, en gematigde, Republikeinse gouverneur van Maryland was, kondigde onlangs aan zich niet kandidaat te stellen. Ongetwijfeld omdat hij zichzelf geen enorme kans geeft, maar hij gaf zijn collega-politici ook een strategische overweging mee: “Op dit moment heb je Trump en [de gouverneur van Florida Ron] DeSantis voorin het peloton, ze verbruiken alle zuurstof, krijgen alle aandacht. Dan pas komt de rest, allemaal met onder de tien procent aanhang. Hoe meer je er daarvan hebt, hoe minder kans dat iemand van hen omhoog komt.”

Tot dat gebeurt, lijkt het te gaan tussen DeSantis en Trump, twee politici die vooral inspelen op de emoties van witte, rechtse kiezers die zich geminacht en verwaarloosd voelen door een rijke, gestudeerde, op diversiteit hamerende elite.

Die boze kiezers voelden zich bij vorige verkiezingen alleen bij Trump thuis, maar lijken zich deze keer volgens peilingen ook door DeSantis begrepen te voelen. Bij een eventuele veroordeling van Trump zouden ze de overstap gemakkelijk kunnen maken.

Alternatief pad voor Trump

In dat geval is het lang niet zeker dat Trump zijn ambities zomaar opgeeft. Hij voert momenteel niet al te geestdriftig campagne, maar in het openbaar toegeven dat hij verloren heeft, dat is niets voor hem. En hij heeft een uitweg: zich kandidaat stellen in de algemene verkiezingen buiten de twee grote partijen om.

Dat is in de praktijk echter geen begaanbare weg naar het presidentschap, schreef een groep juristen in het vakblad Harvard Journal of Law & Public Policy. De reden is dat meer dan de helft van de Amerikaanse staten ‘slechte-verliezerswetten’ hebben. Die verbieden het om aan een verkiezing deel te nemen als onafhankelijke kandidaat, als je eerder kandidaat bent geweest in de voorverkiezingen van een partij.

En daarmee is het pleit voor Trump meteen beslecht. Want die staten hebben samen 290 stemmen in het kiescollege dat de president kiest. Er blijven er dan nog 248 over en dat is niet genoeg om president te worden, zelfs niet in het onwaarschijnlijke geval dat Trump als onafhankelijke kandidaat in al die staten zou winnen.

Wat de ex-president wel kan doen in die rol, is zoveel stemmen wegtrekken bij de officiële Republikeinse kandidaat dat de volgende president toch weer een Democraat wordt. Dat is natuurlijk niet goed voor Amerika gezien vanuit het standpunt van een conservatieve politicus. Maar Donald Trump zou er in één klap wraak mee nemen op de partij die hem liet vallen én opnieuw de koers van Amerika bepalen. Geen overwinning, strikt genomen, maar wel nog één keer machtsvertoon.

Bas den Hond is correspondent in de VS en schrijft wekelijks een column.