Burenruzie tussen Georgië en Azerbeidzjan bereikt zelfs de bergkloosters

Slechts het suizen van de wind en het getik van regendruppels op de rotsen doorbreken de stilte rondom het kloostercomplex van David Gareja. Terwijl het in de Oost-Georgische regio Kacheti, op de grens met Azerbeidzjan, in het hoogseizoen zwart ziet van de dagjesmensen en pelgrims die het netwerk van uit de rotsen gehouwen kerken en kloosters bezoeken, is er nu niemand te bekennen.

Pas halverwege het bergpad richting het hoogstgelegen Udabno-klooster verraadt de geur van smeulend hout de aanwezigheid van mensen. Ergens in de dikke mist fluisteren twee mannen. Het struikgewas ritselt, er klinken voetstappen van zware laarzen in de modder. Niet veel later verschijnt in een bocht van het pad een gedaante die vanuit de nevel langzaam de rotsen afdaalt.

Hoe dichter de schim nadert, hoe scherper zijn contouren. Hij draagt een bivakmuts, militaire kisten en om zijn schouder hangt een geweer. “Stoppen nu”, maant de soldaat. “U mag niet verder.” Ook zijn collega in camouflagekleding komt uit een grot tussen de rotsen tevoorschijn. Bij de ingang van hun schuilplaats knettert een klein kampvuur en tegen de rotswand hangt een poncho over de loop van een tweede geweer.

Alleen op wacht

Beide heren houden daar de wacht, vertelt de soldaat die zich na enig aarzelen als Agasi introduceert. “Daar ligt Azerbeidzjan”, wijst hij over de rotsrichel richting de uitgestrekte steppe die eveneens schuilgaat onder een laaghangend wolkendek. “Sinds 2019 is het hoogste klooster gesloten, omdat de spanningen opliepen en sindsdien houden wij hier de wacht”. Ze zijn hier bovendien niet alleen, weet hij. “Iets verderop zitten de Azeri’s.”

Om escalatie tussen de militairen te voorkomen, is dat hooggelegen Udabno-klooster al drie jaar dicht. Het heiligdom ligt op de grens van de twee Kaukasusrepublieken en Tbilisi en Bakoe betwisten al jaren op wiens grondgebied het precies ligt. In de zomer van 2019 liepen de emoties hoog op, toen bekend werd dat Azerbeidzjaanse grenswachten een aantal religieuze iconen hadden verwijderd uit een van de andere twintig tempels die het David Gareja-complex telt.

Bakermat van cultuur versus militair belang

Die actie leidde tot protesten van Georgische activisten en monniken die persoonlijk verhaal gingen halen bij de grenswachten en ze beschuldigden van blasfemie. Veel Georgiërs zien David Gareja als de wieg van de christelijke cultuur in hun land, en als een ontegenzeglijk onderdeel van het nationaal cultureel erfgoed. Maar in Bakoe hebben ze geen boodschap aan culturele of religieuze argumenten. De Azeri’s beschouwen de bergen waar het kloostercomplex op ligt als militair-strategisch gebied.

Uiteindelijk liep het incident na wat holle diplomatieke frasen uit beide hoofdsteden met een sisser af, maar tot een oplossing voor het sluimerende grensconflict kwam het niet. Hoewel beide landen er doorgaans vriendelijke betrekkingen op nahouden, lukte het Tbilisi en Bakoe nooit duidelijke afspraken te maken over hoe de ruim 500 kilometer gemeenschappelijke grens exact loopt.

Al sinds beide landen in 1991 onafhankelijk werden van de Sovjet-Unie, lopen er onderhandelingen over de precieze afbakening. Vooral rondom de David Gareja-berg met zijn zesde-eeuwse kloosters en kerken lukt het maar niet om lijntjes te trekken waar beide landen tevreden mee zijn. Hoe zich dat in de praktijk vertaalt, blijkt op de route van Tbilisi naar het kloostercomplex: op de enige autoweg die vanuit de Georgische hoofdstad naar het heiligdom leidt, geeft de navigatie van Google Maps aan dat de weg grofweg 150 meter door Azerbeidzjaans grondgebied loopt.

Heel veel niets

Het grensdispuut is des te opmerkelijker, aangezien het gebied vooral gevuld is met heel veel niets. De regio rondom David Gareja is een halfwoestijn waar enkel struiken en grassen groeien die in deze tijd van het jaar roestbruin kleuren, alsof ze langzaam oxideren in de mist. Onderweg door het gebied glijden er half bewoonde dorpen voorbij waar ouderen voor vervallen huizen met golfplaten daken kaki-vruchten uit eigen boomgaard verkopen. Voor de rest is het gebied het domein van herders te paard die met hun kuddes schapen over de glooiende heuvels bewegen.

Beide landen blijven wel pogingen doen om tot een oplossing te komen. Zo bood Tbilisi de oosterbuur aan om stukken Georgisch grondgebied elders langs de grens te ruilen voor het gehele David Gareja-complex. Maar Bakoe hapte niet. En dus verstoppen Agasi en zijn collega’s zich hier dag in dag uit in een grot.

Zelf ziet de soldaat de zinloosheid van zijn bestaan als militair in een vrijwel kale halfwoestijn wel in. “Kijk om je heen”, zegt hij schamper. “Er is hier niets. Waarom moeilijk doen over een paar rotsen die ze ook gewoon kunnen delen. Het is allemaal politiek gedoe.”

De volledige naam van Agasi is bekend bij de hoofdredactie.

Lees ook:

Aleksej (31): ‘Alleen aan de keukentafel fluisteren Russen elkaar hun mening toe’

Tienduizenden Russische mannen ontvluchtten de afgelopen weken hun thuisland om de dienstplicht te ontlopen nadat het Kremlin een gedeeltelijke mobilisatie uitriep. Een deel van hen streek neer in Georgië. Wie zijn deze mobilisatievluchtelingen?