Britse onderminister van Europese zaken Wendy Morton: EU moet veel pragmatischer met Noord-Ierland-protocol omgaan

Wendy Morton reageert een tikkeltje geërgerd als haar opnieuw naar de discussie over het Noord-Ierland-protocol wordt gevraagd. De Britse onderminister van Europese zaken wil het tijdens haar bezoek aan Nederland, ‘waarmee we altijd goede vrienden en bondgenoten zijn geweest’, liever hebben over de betrekkingen tussen de twee landen. “Want die gaan met het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU een nieuw hoofdstuk in.”

Het bezoek is virtueel, want op het laatste moment moest de reis vanwege de verslechterde coronasituatie in het VK worden afgelast. En dus voert ze via het scherm allerhande gesprekken. “We werken op zoveel thema’s samen: klimaatverandering, onderwijs voor meisjes, ontwikkelingssamenwerking.”

Noord-Ieren zouden veel last hebben van protocol

Maar linksom of rechtsom komt Noord-Ierland telkens weer ter sprake, en de brexitafspraken die er over dat deel van het Verenigd Koninkrijk zijn gemaakt. Niet zo verwonderlijk in een week waarin de discussie daarover een kookpunt bereikte: Mortons collega, brexitminister David Frost, stelde woensdag dat het protocol de vrede in Noord-Ierland in gevaar brengt.

Terwijl de bepaling in het brexitakkoord nou juist door Londen en Brussel is ondertekend om onrust in Noord-Ierland te voorkomen. Beide partijen spraken in 2019 af dat er een douanegrens in de Ierse Zee komt, met bijbehorende controles, zodat een harde grens tussen Noord-Ierland en EU-lidstaat Ierland vermeden wordt. Met deze oplossing kunnen Britse voedselproducten die naar Ierland worden vervoerd – en daarmee de Europese markt op komen – aan de Brusselse standaarden worden onderworpen. Tegelijkertijd blijft zo het Goede Vrijdag-akkoord uit 1998 gehandhaafd, dat een einde maakte aan drie decennia van geweld.

Dat was althans het achterliggende idee bij de douanegrens in de Ierse Zee. Maar de praktijk blijkt weerbarstiger. Morton wil niet zeggen of ze de analyse van haar collega deelt, maar benadrukt wel dat de inwoners van Noord-Ierland veel last hebben van het protocol.

“Eén op de vijf controles binnen het hele Verenigd Koninkrijk wordt nu al in Noord-Ierland uitgevoerd. Leveringen worden geannuleerd. De planken in de supermarkt raken leger en er is minder keus aan producten.” Haar oplossing? “De EU moet veel pragmatischer en minder puristisch met het protocol omgaan, zodat de impact op de bewoners van Noord-Ierland zo minimaal mogelijk is.”

‘Worstenoorlog’ loopt mogelijk met een sisser af

Maar volgens Brussel komen de controles in de havens van Noord-Ierland – die afgelopen 1 januari van start hadden moeten gaan – juist nog onvoldoende van de grond. Londen heeft voor bepaalde producten eenzijdig uitstel van de checks afgekondigd, tot woede van de EU die een juridische procedure tegen het VK gestart is.

De laatste confrontatie gaat over controles van gekoeld vlees, die eind juni in orde zouden moeten zijn. De spanningen hierover liepen afgelopen weken zo hoog op dat er al werd gesproken van een ‘worstenoorlog’. Toch zou de ruzie wel eens met een sisser af kunnen lopen. Londen heeft donderdag officieel om drie maanden uitstel gevraagd. De Europese Commissie zal het verzoek bekijken, was daarop het zuinige antwoord uit Brussel, ‘maar alleen als het VK het Noord-Ierland-protocol volledig uitvoert’.

Eerder deze week had brexitminister Frost gedreigd dat ‘alle opties weer op tafel liggen’ als er geen oplossing komt die voorkomt dat het protocol ‘de brede gemeenschap van Noord-Ierland ondermijnt’. Of artikel 16 – een soort noodstop die beide partijen in werking kunnen zetten – tot die opties behoort? Morton wil daar niet over speculeren. Het liefst ziet ze Londen en Brussel weer om de tafel. “Beide partijen moeten blijven praten en naar oplossingen zoeken.”

Dat lijkt wel weer te gaan gebeuren. Haar collega Frost kan binnenkort in elk geval een uitnodiging uit Brussel verwachten om het laatste verzoek tot uitstel te bespreken.

Lees ook:

Noord-Ierland en brexit: opluchting, teleurstelling én (voorzichtig) optimisme

Vele Noord-Ieren kunnen het woord brexit niet meer horen. ‘Het is de eerste handelsdeal in de geschiedenis die handel niet minder, maar juist meer ingewikkeld maakt.’