ReportageNoord-Ierland
Brexit heeft de al wankele verhoudingen in Noord-Ierland grondig verstoord. ‘We verkeren in een democratische limbo’
Brexit heeft de al wankele verhoudingen in Noord-Ierland grondig verstoord. In Larne lopen de spanningen op nu de grens voor de deur van de havenstad is komen te liggen.
Midden op de rotonde in het centrum van Larne staat een goudgekleurde kroon van 8 meter hoog. De Britse vlag wappert fier op de huizen in het havenstadje. Ook de stoepranden in de woonwijken zijn geschilderd in het rood-wit-blauw van de Union Jack. Er is geen twijfel waar de loyaliteit ligt van Larne, dat van oudsher een protestants-unionistisch bolwerk is. De inwoners beschouwen zichzelf als de trouwste onderdanen van het Verenigd Koninkrijk, al heeft hun vertrouwen in de Britse unie de afgelopen weken een flinke knauw gekregen.
‘Een gruwel’
Larne is na Belfast de belangrijkste haven in Noord-Ierland waar de bulk van het vrachtverkeer uit Groot-Brittannië arriveert. Van alle steden in Noord-Ierland was Larne altijd het verst verwijderd van de landsgrens tussen de republiek Ierland en Noord-Ierland. Maar sinds 1 januari ligt de grens pal voor hun deur. Om een harde landsgrens te voorkomen en de goede vrede te bewaren in de eens roerige provincie zijn het Verenigd Koninkrijk en de EU overeengekomen dat de douanegrens over de Ierse Zee komt te liggen.
Sammy Wilson raakt zichtbaar geëmotioneerd en geïrriteerd als de nieuwe grens ter sprake komt. Hij vertegenwoordigt het kiesdistrict Larne in het Lagerhuis en is de brexit-woordvoerder van de Democratic Unionist Party, de partij die werd opgericht door de protestantse dominee en stokebrand pur sang Ian Paisley. “Dit is een gruwel voor de Noord-Ieren. Het is aanstotelijk dat Larne een grenspost is geworden tussen ons en de rest van het land. Allemaal bedoeld om de Europese interne markt te beschermen, terwijl de interne markt van het Verenigd Koninkrijk wordt opgebroken.”
Verre van vlekkeloos
Bij de ingang van de haven van Larne, waar de veerdiensten uit Groot-Brittannië aanmeren, staat het kantoortje van DAERA (Department of Agricultural, Environment and Rural Affairs). Vóór 1 januari konden alle vrachtwagens gewoon doorrijden, maar nu de brexit-deal van kracht is, moeten alle vervoerders met planten, dieren en andere landbouwproducten hun vracht laten controleren door Britse inspecteurs onder toeziend oog van EU-waarnemers.
Dat ging de afgelopen weken verre van vlekkeloos. Veel bedrijven waren niet goed voorbereid op de nieuwe situatie. Tientallen vrachtwagens moesten rechtsomkeert maken omdat de papieren niet in orde waren. Pakketjes van Amazon werden teruggestuurd wegens het ontbreken van certificaten. Warenhuisketen Marks & Spencer en supermarktgigant Sainsbury’s besloten om niet langer bepaalde productlijnen uit Engeland te importeren, omdat ze moeite hadden zich een weg te banen door de bureaucratische rompslomp. Gevolg: lege schappen in de Noord-Ierse supermarkten.
Kat-en-muisspel
Boris Johnson beloofde dat er geen handelsbarrières zouden komen tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië, maar volgens Wilson heeft de Britse premier gelogen. Hij geeft zowel de Europese Unie als de Britse regering de schuld van de problemen. “De EU stond erop een douanegrens te creëren, terwijl die helemaal niet nodig is. De Britse regering accepteerde deze grens, terwijl ze wisten dat het een negatieve impact zou hebben op Noord-Ierland. We hebben Londen vaak genoeg gewaarschuwd.”
De woede hierover is tastbaar in Larne. De afgelopen weken ontstond een kat-en-muisspel tussen boze inwoners en de plaatselijke overheid. Op muren in de havenstad verschenen teksten als ‘Larne zegt nee tegen een Ierse zeegrens’ en ‘All bets are off’. Gemeentewerkers schilderden de teksten over, maar in een mum van tijd keerden de leuzen terug. De spanningen liepen zo hoog op dat de controleurs in Larne en Belfast zich niet langer veilig voelden. Vorige week besloten Londen en Brussel de brexit-controles op te schorten, al werden ze woensdag weer hervat.
'De kern van een dictatuur’
De problemen leggen de zorgen bloot van veel protestanten in Noord-Ierland. Decennialang hadden de protestantse unionisten het voor het zeggen in de Noord-Ierse economie en politiek. Sinds de Goede Vrijdag-akkoorden moeten ze die macht echter delen met katholiek-republikeinse partijen als Sinn Féin. Naar verwachting halen de katholieken dit jaar de protestanten in als grootste bevolkingsgroep in Noord-Ierland.
Brexit heeft de al wankele verhoudingen in Noord-Ierland grondig verstoord. DUP-parlementariër Wilson schuwt harde woorden niet. “We verkeren in een democratische limbo. In Noord-Ierland gelden nu regels en wetten die in Brussel gemaakt worden. Wij hebben daar geen enkele invloed op en we kunnen ze niet tegenhouden. Dat is voor mij de kern van een dictatuur.”
Overleg Brussel-Londen
De EU en het Verenigd Koninkrijk praten deze week in Londen over de praktische problemen rond de handelsgrens in de Ierse Zee. De Britse minister Gove, verantwoordelijk voor de brexit-afwikkeling, eiste vorige week op hoge toon van Brussel dat bepaalde overgangsregelingen voor (soepele) douanecontroles veel langer blijven gelden, tot 2023. De kans is klein dat zijn EU-gesprekspartner, Eurocommissaris Sefcovic, daaraan toegeeft. Daarvoor ontbreekt de goedkeuring van de 27 EU-landen. Zij vinden dat het VK tijd genoeg heeft gehad om zich op de douanecontroles voor te bereiden. Die zijn al in oktober 2019 afgesproken.
Lees ook:
Verbijstering alom over Brusselse brexit-blunder
De Europese Commissie trekt schielijk een plan in om zwaarbevochten brexit-afspraken over Noord-Ierland buiten werking te stellen. Verbazing in Londen, Dublin, Belfast en Brussel zelf.
