Brexit dwarsboomt (alweer) de agenda van de EU-top

En zo krijgt Emmanuel Macron tóch gelijk. Tijdens de Europese top van april stond de Franse president nog alleen, met zijn pleidooi voor een zo kort mogelijk uitstel van de brexit. Na de zomer moest de EU weer vooruit kunnen kijken en zich niet laten gijzelen door het aanhoudende Britse politieke gemodder, vond Macron. Maar inderdaad, dat is precies wat de brexit de komende twee dagen met de reguliere oktober-top gaat doen: gijzelen.

Op de agenda staan belangrijke vooruitkijk-onderwerpen: klimaatverandering, de EU-toekomst van de Balkan, de relaties met Turkije, de meerjarenbegroting, de nieuwe institutionele cyclus. Maar alles wordt afhankelijk gemaakt van het laatste brexit-nieuws, dat zich mogelijk tot vlak voor de top, en misschien zelfs wat langer, blijft verversen. Ongeacht de uitkomst van die onderhandelingen zullen de regeringsleiders er weer druk mee zijn, want brexit-datum 31 oktober is in zicht.

Geen uitnodigingsbrief

Daarmee is de hele planning voor de top ‘onder voorbehoud’. De traditionele uitnodigingsbrief die voorzitter Donald Tusk daags voor de bijeenkomst (of nog eerder) aan alle regeringsleiders verstuurt, was er gisteravond nog steeds niet.

Macron zal het allemaal tandenknarsend aanzien. Tussen de vorige brexit-datum van 12 april en nu hebben de Britten in zijn (en vele andere) ogen hun tijd verspild aan een interne premiersverkiezing, een lange zomervakantie, een illegale opschorting van het parlement en een rammelend voorstel over de Ierse grenskwestie, dat van de EU een zware onvoldoende heeft gekregen.

Daar komt bij dat wat er nu op de onderhandelingstafel ligt, verdacht veel lijkt op wat begin 2018 al op ­tafel lag toen Theresa May nog ­premier was. Over tijdverlies gesproken. Afgaande op de laatste geluiden uit de geruchtenmolen is er weer sprake van een ouderwetse backstop die alleen voor Noord-­Ierland geldt, en niet voor het hele Verenigd Koninkrijk. Die backstop, een soort verzekeringsclausule voor als toekomstige vrijhandelsonderhandelingen traag verlopen, moet garanderen dat er geen nieuwe grens komt met Ierland.

Een positief geluid van Macron

Toch liet Macron gisteren een positief geluid klinken. “Ik wil geloven dat een akkoord wordt uitgewerkt dat we morgen kunnen steunen”, zei hij in een gezamenlijke persconferentie met de Duitse bondskanselier Angela Merkel.

Maar bronnen rond de Britse regering zeiden later op de avond in ­Londen dat de deal nog niet rond was. Het lijkt erop dat de Noord-­Ierse partij DUP, die tot nu toe de conservatieve Britse regering steunt, nog niet overtuigd is. EU-onderhandelaar Michel Barnier zei gisteravond dat zijn team doorwerkt aan een deal.

Er zijn meer pijnpunten

Volgens EU-diplomaten is het grootste probleem in de onderhandelingen de schijnbare onverenigbaarheid van twee uitkomsten: een douanegrens in de Ierse Zee, tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië, en de territoriale integriteit van het hele Verenigd Koninkrijk. Maar er zijn meer pijnpunten. “Dit zou het vierde brexit-akkoord moeten worden dat we sluiten”, aldus een EU-­diplomaat die al die akkoorden heeft zien stranden. “En voor de vierde keer ben ik optimistisch.”

Als er vanochtend nog geen doorbraak is, wordt er mogelijk tijdens de top dooronderhandeld, niet door de regeringsleiders, maar door de technische onderhandelingsteams. Het is zelfs de vraag of de Britse premier Boris Johnson wel zijn beoogde ­debuut op een Europese Raad zal maken. Misschien houden de onderhandelingen hem vast in Londen, waar hij steun moet zien te krijgen van zo veel mogelijk parlementariërs.

Commissie-Von der Leyen vertraagd

De nieuwe Europese Commissie, onder voorzitterschap van Ursula von der Leyen, zal niet volgens plan op 1 november aantreden, maar op z’n vroegst op 1 december. De vertraging komt door de afwijzing door het Europees Parlement van de kandidaat-commisarissen uit Hongarije, Roemenië en Frankrijk. Vooral het negatieve oordeel over de Franse kandidaat Sylvie Goulard was een grote tegenslag voor Von der Leyen. Over de drie vervangingen is nog steeds geen duidelijkheid.

Von der Leyen was voor deze top al uitgenodigd door Donald Tusk om haar programma toe te lichten. Maar ze zal nu ook kritische vragen krijgen van regeringsleiders over wat er precies mis is gegaan in de aanloop naar de nieuwe commissie. De huidige commissie-Juncker zal nog zeker een maand de honneurs moeten waarnemen. De commissie-Barroso II (2010-2014) kon overigens ook pas na vertraging van start.

Lees ook:

Onderhandelingen tijdelijk stilgelegd, maar een brexit-akkoord lijkt in zicht

Tot diep in de nacht hebben de EU en het Verenigd Koninkrijk onderhandeld over de brexit. De gesprekken gaan later op woensdag verder, zegt een EU-functionaris.