Boutisten in de volksbuurten van Paramaribo blijven hun held dankbaar

Het strafproces dat tegen de Surinaamse oud-president Desi Bouterse loopt – voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden van 1982 – duurt al veertien jaar. Hoewel deze lange nasleep van de Decembermoorden Suriname gaandeweg in diepe verdeeldheid heeft gestort, zou het proces vooral iets zijn dat de ‘elite’ bezighoudt. Zo stelt de onlangs in opspraak geraakte schrijfster Astrid Roemer, die haar lof uitsprak voor de ‘historische rol’ van Bouterse. Roemer gaat zelfs zover te stellen dat de Decembermoorden nooit echt onder het volk hebben geleefd, omdat de slachtoffers vooral uit de ‘elite’ kwamen.

De stem van de volksbuurt

De populaire ‘volksdichter’ Sombra (‘schaduw’ in het Spaans, red.), 82 jaar oud, lijkt de ideale man die kan vertellen in hoeverre dit waar is. Hij woont zelf al een halve eeuw in een typische volksbuurt. Zijn eigen huis is een verveloze bouwval, je kijkt ervan op dat die nog bewoond is. Sombra zegt te weten wat er speelt onder de mensen op ‘dit soort erven’. Een typisch krappe volkserf met vier woningen – ook pra’soso’s genoemd – waarvan de bewoners het niet breed hebben.

“Ik zie mensen die ’s morgens opstaan en niets te eten hebben. Mensen vinden de prijzen voor hun levensonderhoud veel te hoog. Dat is wat ze bezighoudt.” Sombra beaamt wat Roemer stelt met betrekking tot de Decembermoorden. “Ik noem deze groep slachtofferterroristen”, zegt hij over de nabestaandenlobby. “Ik praat niets goed maar men blijft eindeloos en constant erop hameren, waardoor jongeren opgroeien in een sfeer van onderlinge haat. Het is ze geheel niet te doen om het strafproces. Daarom noem ik het een terroristische groep die zijn wil doordrukt. Maar het volk zelf ondertussen pinaart (lijdt bittere armoede – red.).”

Sombra noemt zichzelf ‘revolutionair en socialist’. In januari 1973 ging hij in hongerstaking vanwege de sociaaleconomische omstandigheden in het land. Op zijn pamflet schreef hij als redenen: jongeren die geen toekomst hebben, gezinnen die verstoken zijn van water en licht en ouderen die niets te makken hebben. “Die problemen zijn er nog steeds.”

De dichter draagt de ‘revolutie’, zoals de militaire coup van Bouterse door aanhangers wordt genoemd, een warm hart toe. Hij is van de NDP, de partij van de ex-dictator die Suriname als gekozen president de afgelopen tien jaar naar de financiële afgrond heeft geleid. Grote delen van de samenleving leven nu (weer) ver onder de armoedegrens terwijl veel partijtoppers puissant rijk zijn geworden. Sombras leef- en woonomstandigheden staan hiermee in schril contrast. Hoe kan hij Bouterse als ‘revolutionaire’ leider blijven steunen? “Het zijn al die gelukszoekers om hem heen die dit hebben veroorzaakt en weer elders heen zijn gegaan na de machtswisseling. Het volk blijft arm”, is zijn antwoord. Zoals dat van een ‘boutist’ verwacht kan worden.

Angst voor wapengekletter

Dat Bouterses veroordeling maandag bekrachtigd zou worden, was geen verrassing. Waar vooral naar uitgekeken werd is of gevangenneming gelast zou worden. “Naar mijn mening kan gevangenneming plaatsvinden omdat alles op z’n plek is om daartoe over te gaan”, zegt Hugo Essed, advocaten van de nabestaanden in het strafproces. “Alle veiligheidsdiensten en het leger en de politie zijn gereorganiseerd. Het leger heeft ook een operatie ‘alertheid’ aangekondigd.”

Toen Bouterse in 2019 bij verstek werd veroordeeld was hij president van Suriname en daarmee opperbevelhebber van het leger. Al om die reden was gevangenneming uitgesloten. Maar ook daarvóór was er angst voor wapengekletter. Bouterse zou beschikken over een goed uitgerust privélegertje, onder leiding van zijn zoon Dino. Die zit sinds 2013 vast in de VS wegens drugshandel en wapensmokkel. In juni werden tientallen wapens – waaronder AK 47-geweren en granaatwerpers – bij Bouterse gestolen. Daarvan verklaarde hij dinsdag dat de wapendiefstal gepleegd is door zijn kleinzoon Walter, die daarna zelfmoord heeft gepleegd, en handlangers. De wapens waren eigendom van het Nationaal Leger en vorig jaar niet door Bouterse afgedragen bij de machtswisseling.

De vrees voor geweld lijkt met al die wapens in omloop dus gegrond. Toch vindt Essed dat geen reden om niet tot gevangenneming over te gaan. “Als je daarvoor terugdeinst dan ben je vanaf dat moment geen democratie en rechtsstaat meer.”

Sunil Oemrawsingh, van de stichting 8 December 1982 en nabestaande, is daar minder gerust over. “We zijn bijzonder geschrokken dat er zo een arsenaal aan wapens is bij een persoon met een bepaalde historie. Als in 1980 zestien personen met een geweer het land kunnen overnemen dan kun je met zulke zware wapens heel veel schade aanrichten aan onze rechtsstaat die al zo kwetsbaar is.”

‘Verwacht niet dat mensen hem laten vallen’

Dat grote delen van volksbuurten niet bezig zijn met het strafproces, wil niet zeggen dat gevangenneming van Bouterse geaccepteerd zal worden, zegt Sombra. “Bouterse heeft zijn stempel in positieve zin achtergelaten op Suriname. Verwacht niet dat mensen zo ondankbaar zullen zijn door hem zo te laten vallen. Dan heeft men het goed mis.”

Sombra is net als Astrid Roemer ervan overtuigd dat Bouterse “zeker in aanmerking komt” voor een standbeeld. “Om wat hij allemaal heeft betekend voor Suriname.” Tijdens de militaire dictatuur werd het schooluniform ingevoerd. “Daarvoor gingen kinderen van dit soort erven niet naar schoolfeesten omdat ze geen mooie kleren hadden. Sinds het schooluniform is er geen verschil meer tussen arm en rijk.” Ook werden veel fabrieken en productiebedrijven geopend. “Bouterse heeft hiermee ‘het eigene’ gebracht voor Suriname”, zegt Sombra over diens op gang gebrachte ‘bewustwordingsproces’.

Bouterse is volgens Sombra ‘onverminderd geliefd’. Zegt hij hiermee dat mensen massaal in verweer zullen komen bij een eventuele gevangenneming na het hoger beroep? “Het moment bepaalt, je moet nooit vooruit lopen. Maar het zou verkeerd zijn om aan te nemen dat mensen kalm zullen blijven.”

Lees ook:

Desi Bouterse is opnieuw veroordeeld tot 20 jaar cel

Desi Bouterse is opnieuw veroordeeld tot twintig jaar cel voor de Decembermoorden. Maar de uitspraak is nog niet definitief.

Astrid Roemer heeft geen spijt van haar lof voor Bouterse: ‘Ik denk diep na voordat ik publiceer’

“Onze Surinaamse gemeenschap heeft D.D.B. hard nodig gehad om zelfbewuster te worden. Merci Man”, postte de schrijver Astrid Roemer op Facebook. Dit bleek de opmaat naar plotselinge commotie en controverse rondom haar gelauwerde schrijversstatus.