Frankrijk en Groot-Brittannië gaan donderdag om de tafel om een oplossing te zoeken voor het conflict over visrechten. De twee landen kennen een lange geschiedenis van confrontatie.
Als twee oververhitte schooljongens vliegen Emmanuel Macron en Boris Johnson elkaar voortdurend in de haren. Bekvechten ze niet over vis, dan wel over worst, corona of duikboten.
De laatste dagen zijn het vooral de visrechten waarover de Franse president en de Britse premier zich boos maken. Ze slingeren verwijten en dreigementen naar weerszijden van het Kanaal en proberen beiden hun gelijk te halen. Volgens Macron hebben veel Franse schepen geen toestemming gekregen om in Britse wateren te vissen terwijl ze daar wel recht op hebben. Johnson zegt juist ruimhartig te zijn geweest bij de uitgifte van vergunningen.
Donderdag worden de gesprekken tussen de twee landen hervat om tot een oplossing te komen. Maar het lijkt steeds lastiger om de brandjes te blussen. Het afgelopen jaar waren dat er al heel wat. Zo waren ze verwikkeld in een heuse ‘worstenoorlog’ over de export van Brits vlees naar Noord-Ierland. En maakten ze ruzie over migranten die het Kanaal wilden oversteken.
Verhoudingen zijn kortom sterk verzuurd
Verwijten klonken ook rondom de coronapandemie. Johnson was woedend toen de Franse president hardop verkondigde dat het in Groot-Brittannië ontwikkelde vaccin AstraZeneca weinig effect zou hebben bij ouderen. Andersom zag Macron de quarantaineregels die door Groot-Brittannië werden opgelegd voor reizigers uit Frankrijk als regelrechte provocatie. De verhoudingen zijn kortom sterk verzuurd. Volgens de Britten zoeken de Fransen overal ruzie. Maar Parijs houdt vol dat Londen gemaakte afspraken voortdurend schendt.
De moeizame betrekkingen hebben alles te maken met het Britse vertrek uit de Europese Unie, zegt Sophia Gaston, hoofd van de Britse denktank, de British Foreign Policy Group. “De competitie tussen de twee landen is door brexit uitvergroot. Boris Johnson wil graag aan de Britten laten zien dat de beslissing om uit de EU te vertrekken de juiste is geweest en dat brexit werkt. Macron wil precies het tegenovergestelde. Voor hem is het belangrijk om aan te tonen dat brexit een pijnlijk proces is geweest.”
Macron ziet zichzelf als bewaker van de toekomst van de EU, zegt Gaston. “Nu in Duitsland een wisseling van de wacht plaatsvindt en in zijn eigen land verkiezingen voor de deur staan, wil hij een leidende rol binnen de EU op zich nemen.”
Het vijfde wiel aan de wagen
En zo proberen de twee leiders elkaar voortdurend af te troeven alsof ze op het schoolplein hun spierballen tonen. Toen Johnson zich bij de ‘grote jongens’ Australië en de Verenigde Staten mocht aansluiten in het nieuwe veiligheidspact Aukus, reageerde Macron zwaar beledigd.
Hij zag daarmee niet alleen de Franse macht in zuid-oost-Azië regio afnemen, maar vreesde ook dat Johnson dit lidmaatschap kan uitleggen als een voordeel van brexit. Het Verenigd Koninkrijk zou in de nieuwe club ‘het vijfde wiel aan de wagen’ zijn, beet de Franse president Johnson daarom toe. Maar de Britse premier liet zich niet van de wijs brengen. ‘Donnez moi un break’, (laat me met rust) antwoordde hij in goed frenglish.
Hun botsende karakters helpen de samenwerking tussen Parijs en Londen ook niet echt vooruit, zegt de Britse historicus Robert Tombs. “Macron staat erom bekend zijn dossiers goed te kennen, hij is een technocraat die graag tot in de details de controle houdt. Johnson lijkt een wat luchthartiger karakter te hebben. Hij is bovendien geen man van details, zeggen zijn vrienden. Die laat hij graag aan zijn vertrouwelingen over.”
Macron heeft het vaak over zijn French Friends
Ook in hun sociale omgang verschillen ze volgens Tombs. “Macron wordt vaak als arrogant gezien. Hij heeft de Amerikanen, Britten en Australiërs ‘leugenaars’ genoemd. Om als president zo met je bondgenoten om te gaan, getuigt niet van veel tact. Boris Johnson is, ondanks al zijn fouten, wel voorzichtig met zijn taal richting de Fransen. Hij heeft het vaak over zijn French Friends. Hij maakt grappen maar beledigt ze niet.”
De Frans-Britse relatie heeft nog het meest weg van een haat-liefde-verhouding, vindt Tombs. “Het doet mij denken aan een gescheiden koppel dat nauwlettend in de gaten houdt wat de ander doet of met wie die ander afspreekt. En wie de voogdij over de kinderen krijgt en wie de hond mag houden.”
De Brit Tombs schreef samen met zijn Franse vrouw, eveneens een historicus, een boek over de eeuwenoude relatie tussen Frankrijk en Groot-Brittannië. “Nee we waren het niet altijd met elkaar eens”, zegt hij lachend. “Maar we hebben dat opgelost door bij een paar episodes onze verschillende interpretaties uiteen te zetten en uit te leggen waarom we op die punten van mening verschillen. Die pagina’s lezen als een soort dialoog tussen ons twee.”
Ze willen zich hard maken voor een liberale wereldorde
Het echtpaar is het erover eens dat Frankrijk en Groot-Brittannië een vreemde, bijzondere relatie hebben. “Een relatie die zijn soortgelijke tussen andere landen niet kent. De twee landen zijn ongeveer even groot, en hebben zo'n beetje even veel economische macht. Op het gebied van militaire en diplomatieke macht zijn ze de twee belangrijkste landen in Europa.”
Frankrijk en Groot-Brittannië hebben het gevoel, meer dan de meeste andere Europese landen, dat ze een speciale verantwoordelijkheid hebben in de wereld, denkt Gaston. Daarvoor kunnen ze hun positie binnen de Navo of het lidmaatschap van de VN-Veiligheidsraad - als enige twee Europese landen- goed gebruiken.
“Ze willen zich hard maken voor een liberale wereldorde, voor een veilige wereld, voor de vrijheid van meningsuiting, voor open maatschappijen. Er is geen twijfel over mogelijk dat ze die gemeenschappelijke waarden delen, maar tegelijkertijd voelen ze bij het uitvoeren van die taak wel elkaars competitie.” De ambitie een belangrijke rol te spelen stamt nog uit de tijd dat vanuit Parijs en Londen grote wereldrijken werden bestuurd.
Flinke toon meeblazen op het wereldtoneel
Ook al is dat nu niet meer het geval, Frankrijk en Groot-Brittannië kunnen nog altijd een flinke toon meeblazen op het wereldtoneel, denkt historicus Tombs. “Maar dan moeten ze wel samen optrekken en dat vinden ze niet zo makkelijk.”
De historicus denkt dat de twee landen te veel op elkaar lijken om goed met elkaar op te kunnen schieten. “Groot-Brittannië heeft bijvoorbeeld ook een speciale relatie met de Verenigde Staten, maar de Britten verwachten niet dat ze door dat land als gelijke worden behandeld. Frankrijk heeft een sterke band met Duitsland maar erkent ook dat Duitsland op economisch gebied machtiger is.”
De Fransen en de Britten zien elkaar door hun overeenkomsten als natuurlijke rivalen, stelt de historicus. En die rivaliteit gaat al eeuwen terug. “Wanneer hun eerste confrontatie plaatsvond? Daarvoor zou je terug kunnen gaan naar 1066 ten tijde van de invasie van de Normandiërs in Engeland. Maar het startschot voor de echte competitie kwam met de glorious revolution in 1688.”
Gericht op het uitbreiden van hun invloed
Toen de Nederlandse stadhouder Willem III koning van Engeland werd begon de strijd met Frankrijk die door sommige historici ook wel de tweede honderdjarige oorlog wordt genoemd. Tot 1815 werd een serie militaire conflicten uitgevochten die vooral gericht was op het uitbreiden van hun invloed.
Deze periode is volgens Tombs voor beide landen van enorme invloed geweest. “Veel van de populaire helden in Frankrijk en Groot-Brittannië stammen nog uit die tijd. Napoleon Bonaparte voor de Fransen bijvoorbeeld en Horatio Nelson voor de Britten. Straten en pleinen zijn vernoemd naar beroemde veldslagen die destijds zijn geleverd. Dat is niet het geval voor veldslagen die bijvoorbeeld met de Duitsers zijn uitgevochten. Het conflict tussen de Britten en de Fransen is een deel van de cultuur geworden. Op elk niveau bestaat die gevoeligheid voor het andere land.”
En dat is terug te zien bij de leiders. Want ook de voorgangers van Macron en Johnson botsten vaak stevig. De Franse generaal Charles De Gaulle en de Britse premier Winston Churchill bijvoorbeeld. “Ze waren dan wel bondgenoten van elkaar tijdens de Tweede Wereldoorlog maar tegelijkertijd hadden ze scherpe meningsverschillen en zeiden ze heel gemene dingen over elkaar”, zegt Tombs. Churchill wilde op een gegeven moment zelfs van De Gaulle (die vanuit Londen het Franse verzet leidde) af zien te komen, maar zover kwam het niet. Later, begin jaren zestig, blokkeerde De Gaulle op zijn beurt het Britse lidmaatschap van de EEG, de voorloper van de EU.
Heel wat dieptepunten met elkaar beleefd
De Franse president Jacques Chirac en de Britse premier Tony Blair hadden eveneens een heel gespannen verhouding die zijn dieptepunt bereikte tijdens de Irak-oorlog. De Fransen beschuldigden de Britten ervan de Amerikanen klakkeloos te volgen in hun oorlog. En de Britten vonden dat de Fransen hun verantwoordelijkheid niet namen.
Kortom: door de jaren heen hebben de leiders aan weerszijden van het Kanaal al heel wat dieptepunten met elkaar beleefd, van de slag bij Trafalgar, tot aan de Irakoorlog begin deze eeuw.
In historisch perspectief gezien is de huidige ruzie over visvergunningen volgens Tombs heel ‘onbenullig’. “Het gaat maar om vergunningen voor een klein aantal boten. Deze ruzie kan makkelijk worden opgelost. Aan beide kanten werken immers professionele politici en diplomaten die de situatie willen stabiliseren.”
Een stuk productiever en pragmatischer
Ook Gaston denkt dat Parijs en Londen een manier zullen vinden om het visconflict op te lossen. “Ik denk dat beide kanten wel over de brug zullen komen. Het is zaak om goed in de gaten te houden wat er in het openbaar wordt uitgevochten en wat er ondertussen achter de schermen gebeurt. Daar gaat het er meestal een stuk productiever en pragmatischer aan toe. Ik denk dat de Britten en de Fransen niet willen dat dit gecompliceerd wordt. We zijn zo met elkaar verbonden.”
Want de Britten en Fransen blijven buren van elkaar, ook al worden ze door het Kanaal gescheiden. “Er wonen honderdduizenden Britten in Frankrijk en honderdduizenden Fransen in Groot-Brittannië”, benadrukt Tombs. “En op persoonlijk vlak kunnen die het vaak prima met elkaar vinden. Maar ik denk wel dat de Fransen nu echt moeten gaan accepteren dat het vertrek van Groot-Brittannië uit de EU een feit is, ook al zijn er diepe historische redenen aan te wijzen waarom ze boos zijn over brexit.
“De twee landen zullen een nieuwe relatie moeten creëren, eentje die voor zowel Frankrijk als Groot-Brittannië werkt. Beide partijen zouden nu tegen zichzelf moeten zeggen: ‘We hebben veel met elkaar gemeen, we delen verschillende belangen met elkaar en kunnen op veel vlakken wel met elkaar overweg. Om ruzie te maken over triviale zaken is een staatsman onwaardig’.”
Lees ook:
De Brits-Franse ruzie over visrechten is gesust - voorlopig althans
Frankrijk ziet af van sancties die het tegen Groot-Brittannië had aangekondigd. Maar daarmee is de ruzie tussen de twee landen over visrechten nog niet opgelost.
