Bij de Amerikaanse verkiezingen draait alles om de kiesmannen, hoe zit dat ook alweer?

Dat is nog niet zo simpel. In feite stemt het Amerikaanse volk dinsdag niet rechtstreeks voor een nieuwe president, maar voor een college dat op zijn beurt de nieuwe president aanwijst; het electoraal college. Dat bestaat in totaal uit 538 kiesmannen, die alle vijftig staten en Washington D.C. vertegenwoordigen. Die kiesmannen zijn proportioneel verdeeld; Californië – de staat met de meeste inwoners – telt 55 kiesmannen, terwijl de dunst bevolkte staat, Wyoming, het met het afgesproken minimumaantal van 3 kiesmannen moet doen.

Elke partij heeft vóór vanavond in elke staat een lijst aan kiesmannen opgesteld. Kiesmannen leggen een eed af waarin ze hun loyaliteit aan een kandidaat zweren. De kiezer bepaalt vanavond als het ware welke kiesmannen uiteindelijk over de president mogen stemmen.

Wat de kiesmannen betreft, geldt het first-past-the-post-principe; wie in een staat de meeste stemmen krijgt, wint alle kiesmannen voor die staat voor zich. Als Trump bijvoorbeeld Florida met een nipte meerderheid zou winnen, mag hij desalniettemin álle 29 kiesmannen voor Florida aanleveren, terwijl Biden met lege handen achterblijft. Swing states met veel kiesmannen, waar Florida er één van is, zijn dus van doorslaggevend belang.

Hillary Clinton

Dit systeem is zeker niet oncontroversieel. De belangrijkste reden daarvoor is dat stemmen meer waard zijn afhankelijk van in welke staat ze worden uitgebracht. In Wyoming vertegenwoordigt één kiesman afgerond zo’n 193.000 mensen, terwijl een Californische kiesman maar liefst zo’n 720.000 inwoners vertegenwoordigt. In andere woorden: 193.000 Wyomingers hebben evenveel te zeggen als 720.000 Californiërs. Dit kan ertoe leiden dat de presidentskandidaat die de meeste stemmen krijgt, toch de verkiezingen verliest. Dat gebeurde vier jaar geleden. Hillary Clinton kreeg bijna 3 miljoen stemmen méér dan Trump, maar Trump had meer kiesmannen en won zo de verkiezingen.

In totaal heeft een kandidaat 270 kiesmannen nodig om te winnen. In december mogen de gekozen kiesmannen hun definitieve stem uitbrengen. Dat is in feite een formaliteit; het is uiterst zeldzaam dat een kiesman níet stemt op de kandidaat aan wie hij zijn eed heeft afgelegd. Vandaar dat we op basis van de uitslag van deze verkiezingen al wel met zekerheid kunnen zeggen wie de nieuwe president wordt.

Overigens hoeft een kiesman niet per se een man te zijn. Zo is Hillary Clinton dit jaar door de Democraten gekozen als kiesman in de staat New York.