Belgische gevangenissen zijn te vol en te oud – en dus levert Nederland geen verdachten meer over

Gedetineerden in België delen hun cel soms met z’n tweeën of drieën, met in de hoek een smerige wc of alleen een emmer, en moeten tot 23 uur per dag in die cel blijven. Belgische gevangenissen staan er al jarenlang slecht voor maar de situatie is nu zo problematisch dat Nederland geen verdachten meer overlevert aan België, zo blijkt uit tussenvonnissen van de rechtbank van Amsterdam in december. Volgens de rechter bestaat er een reëel risico op ‘een onmenselijke of vernederende behandeling’.

De rechter verwijst naar een kritisch rapport van de Raad van Europa. Het zogenoemde antifoltercomité CPT bezocht in november vorig jaar vier gevangenissen en concludeert dat er een ongeziene overbevolking en een prangend personeelstekort is en daaruit volgend ‘een groot (en al lang bestaand) probleem dat het hele Belgische gevangenissysteem aantast’. Ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens maande België al meermaals de situatie aan te pakken.

Stapelbedden

De Belgische gevangenissen hebben inderdaad niet genoeg plek, blijkt uit de cijfers. Op 29 december waren er 11.102 gedetineerden terwijl er capaciteit is voor 9739 mensen, zegt woordvoerder van het gevangeniswezen Kathleen Van De Vijver. Om meer plekken te creëren zijn er driehonderd eenpersoonsbedden vervangen door stapelbedden. Het is niet genoeg: 151 mensen slapen nu op een matras op de grond, volgens de woordvoerder.

Na een lang conflict met de vakbonden sprak toenmalig minister van justitie Koen Geens (CD&V) een aantal jaar geleden af dat het aantal gedetineerden onder de 10.000 zou blijven, maar de detentiecentra lopen nog altijd te snel vol. Intussen blijft de onvrede onder het gevangenispersoneel hoog. Ook dit jaar werd er meerdere malen gestaakt vanwege de overbevolking en de hoge werkdruk. In november kaartten tientallen Vlaamse gevangenisdirecteuren de ‘onhoudbare toestand’ aan in een brandbrief.

Woordvoerder Van De Vijver erkent de problemen door overbevolking, het personeelstekort en de vaak verouderde infrastructuur. “We proberen de vicieuze cirkel te doorbreken door een nieuwe weg in te slaan inzake strafuitvoering.” Sinds september worden korte straffen onder de drie jaar uitgevoerd in kleinschalige gesloten inrichtingen. Ook werd dit najaar een nieuwe gevangenis geopend in Haren en in februari opent er een in Dendermonde. Of dat een oplossing is moet blijken: krap een maand na de opening werd in de gevangenis in Haren gestaakt, onder meer vanwege personeelstekorten.

Justitiële successen

Een gedeeltelijke verklaring voor de overbevolking: het gevangeniswezen is het slachtoffer van justitiële successen, zegt de woordvoerder. Daarmee doelt ze op de impact van de kraak van het door drugscriminelen veelgebruikte crypto-telefoonnetwerk Sky ECC, afgelopen jaar. “Dat zorgde voor meer dan 300 extra beklaagden, onder wie ook veel Nederlandse personen.”

Naast het uitbreiden van de capaciteit werkt minister van justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) aan een maatregel die de straf van gevangenen systematisch met zes maanden bekort. Tijdens de coronapandemie werd die maatregel al toegepast. De Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, een onafhankelijk overheidsorgaan dat toeziet op de rechten van gedetineerden, is kritisch. De raad noemt de nieuwe wet tegenover De Standaard ‘maar een druppel op de gloeiende plaat’ omdat eerder slechts tweehonderd mensen per jaar vroeger vrijkwamen.

Lees ook:

Met z’n drieën in een bedompte cel

Belgische gedetineerden zitten vaak in beroerde omstandigheden vast. De regering wil nu snel extra cellen bijbouwen.