Banken stappen uit plantages Congo zonder landroof op te lossen

Stevige kritiek uiten elf internationale ngo’s, waaronder Milieudefensie, over de verkoop voor een habbekrats van drie palmolieplantages in Congo. Daar zijn diverse Europese ontwikkelingsbanken, waaronder de Nederlandse FMO, met leningen of aandelen bij betrokken. Zij houden op deze manier de vroegere koloniale landroof in stand door hun handen ervan af te trekken.

De 25.000 hectare plantages waren van het Canadese bedrijf Feronia. Om te voorkomen dat dat bedrijf in de zomer van 2020 bankroet ging, werden de aandelen tegen een geringe restwaarde overgedaan aan de investeringsmaatschappij Straight KKM die is gevestigd op het belastingparadijs Mauritius. Ook lenigingen ter waarde van 150 miljoen dollar van ontwikkelingsbanken uit Duitsland, België, Frankrijk en Nederland werden grotendeels afgeschreven. De Britse ontwikkelingsbank CDC deed als grootaandeelhouder zijn belang over aan de private investeerder Straight KKM.

Meer dan honderd jaar geschillen

Op de palmolieplantages is volgens het rapport Development Finance as Agro-Colonialism van de elf ngo’s, sprake van misbruik van mensenrechten, ondermijning van arbeidsrechten en geweld tegen lokale gemeenschappen. Bovendien bestaan er al meer dan honderd jaar geschillen over de landrechten. In 1911 verkocht de Belgische koning Leopold de landrechten van de plantages Yaligimba, Lokutu en Boteka aan de voorloper van Unilever. Dit bedrijf verkocht de 25.000 hectare in 2009 aan Feronia.

Al die tijd zeggen lokale gemeenschappen dat hun land gestolen is en eisen dat terug. Volgens Danielle van Oijen van Milieudefensie lopen daar geschillenprocedures over. Het was, volgens haar, nu de kans geweest voor de ontwikkelingsbanken om hun invloed aan te wenden om dit op te lossen. De leningen zijn grotendeels afgeschreven door het nakende faillissement van Feronia.

“In plaats van een einde te maken aan meer dan honderd jaar landroof met dubieuze eigendomsbewijzen van de grond, wordt het bedrijf overgedaan aan een private investeerder. Straight KKM weet niets van het managen van een plantage. Een voorbeeld: de nieuwe leiding bepaalde dat de landarbeiders via hun mobiele telefoon betaald krijgen. De meesten hebben niet eens een telefoon.”

Kredietverstrekker

Monica Beek van FMO ontkent dat de nieuwe eigenaar Straight KKM geen kennis van zaken heeft. “Deze investeerder was al een tijdje medeaandeelhouder van het bedrijf.” Beek bevestigt dat er al een geschillenprocedure loopt over de landrechten en dat de nieuwe eigenaar die respecteert. De voortgang heeft volgens haar stilgelegen door een uitbraak van ebola in Congo en de coronapandemie. FMO heeft daar, volgens Beek, geen grond in eigendom, maar was alleen maar kredietverstrekker.

Van Oijen van Milieudefensie zegt dat de procedure in november 2018 is gestart. De lokale gemeenschappen hebben daarna nooit meer iets vernomen. De elf ngo’s vinden dat met het dreigende faillissement van Feronia er een uitgelezen kans lag om dit probleem over landeigendom en het gebruik van grond eindelijk eens uit de wereld te helpen.

“FMO is daar keer op keer niet gevoelig voor gebleken”, zegt Van Oijen. “De ontwikkelingsbank schermt dan met duurzame actieplannen die zijn ontwikkeld voor waterputten, scholen en gezondheidscentra, waar bijna niets van terecht is gekomen. De mensen daar willen gewoon hun grond terug en die zelf bewerken.”

Hun inkomen is verzevenvoudigd

Van Oijen verwijst naar diverse gemeenschappen in Congo die 300 hectare plantage zelf in gebruik namen. “Hun inkomen is verzevenvoudigd en ze zijn eigen baas.” Ze blijft zich erover verbazen dat ontwikkelingsbanken die onderontwikkelde economieën moeten helpen met krediet eerder voor private investeerders kiezen dan voor de mensen waar het omgaat. “Waarom steekt FMO geen geld in lokale Congolese boerencoöperaties om hen uit de armoede te helpen?”, vraag Van Oijen zich af.

Lees ook:

De Nederlandse FMO financiert de schending van basisrechten van arbeiders in Congo.

Onderbetaalde landarbeiders, die aan giftige pesticide worden blootgesteld en drinkwater dat chemisch is verontreinigd. Dit komt uit een onderzoek bij palmolieplantages in Congo, die medegefinancierd worden door de Nederlandse FMO.

Nederlandse ontwikkelingsbank financiert landroof en andere misstanden.

De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO financiert een aantal projecten van bedrijven waar moord, doodslag, intimidatie, milieuschade, willekeurige arrestaties en landroof voorkomen. De bank, die economische groei moet stimuleren in ontwikkelingslanden, doet volgens betrokkenen onvoldoende onderzoek naar landeigendom en misstanden bij projecten die ze financiert