Baas van Zuid-Afrikaans staatsbedrijf geeft explosief interview na cyanide-vergiftiging

De bestuursvoorzitter van Eskom, de landelijke energieleverancier van Zuid-Afrika, is donderdag per direct uit zijn functie ontheven.

André de Ruyter kondigde in december zijn vertrek aan en zou nog tot eind maart aanblijven, maar na een onthullend interview dat dinsdag werd uitgezonden door tv-zender eTV acht de raad van bestuur hem daarvoor niet langer geschikt. De Ruyter liep in dat interview leeg over zijn tijd bij het staatsbedrijf, en reconstrueerde wat er precies gebeurde nadat hij in december zijn vertrek aankondigde. Hij werd kort daarop vergiftigd.

In iets meer dan vijftig minuten schetst De Ruyter een vrij gedetailleerd beeld van een verrot staatsbedrijf, waar – ondanks zijn inspanningen – iedere maand nog altijd gemiddeld 1 miljard rand (ruim 50 miljoen euro) spoorloos verdwijnt. De Ruyter spreekt van systematische corruptie. Hij trad in 2019 aan om orde op zaken te stellen maar zegt daarin steeds te zijn tegengewerkt tot in de hoogste politieke kringen.

De Ruyter werpt nieuw licht op sabotage binnen de kolencentrales van Eskom, die gemiddeld veertig jaar oud zijn en om de haverklap uitvallen, met stroomuitval door het hele land als gevolg. Hij vertelde dinsdag over het bestaan van ten minste vier misdaadkartels. Ze zouden een doodseskader van zestig tot zeventig ‘zeer goed getrainde, stevig bewapende’ huurmoordenaars tot hun beschikking hebben en ‘voetsoldaten’ binnen de centrales aansturen om werkzaamheden stil te leggen.

Miljarden dollars voor energietransitie

Op 12 december werd De Ruyter tijdens een vergadering onwel na een kop koffie. “Na een kwartier, twintig minuten voelde ik me extreem misselijk en duizelig. Ik begon te gapen door het gebrek aan zuurstof en begon zwaar te ademen.” In het ziekenhuis vroeg hij om een onderzoek naar gifstoffen in zijn bloed. De arts vond een mengsel van de dodelijke stof cyanide en rattengif. De Ruyter zegt niet te weten wie de aanslag op zijn leven georganiseerd heeft.

Met dank aan Eskom, stelt De Ruyter, wist de regering van Zuid-Afrika vorig jaar op de klimaattop COP27 een fonds van zo’n 9 miljard dollar veilig te stellen om de energiesector te vergroenen, maar op de bijeenkomst in de Egyptische badplaats Sharm-el-Sheikh zou De Ruyter in de gaten zijn gehouden. Hij suggereert ook dat er binnen de regering geen ambitie is om daadwerkelijk te vergroenen, omdat te veel betrokkenen profiteren van de kolenindustrie. “Om het algemeen belang te dienen zul je onze mensen moeten laten mee-eten,” zou een bestuurder van regeringspartij ANC tegen hem hebben gezegd.

Kort na De Ruyters aftreden in december bracht president Cyril Ramaphosa het leger in paraatheid om de kolencentrales van Eskom te beschermen tegen aanhoudende sabotage. In januari kampte Zuid-Afrika desalniettemin met ernstige stroomuitval. De Ruyter verwacht dat de wintermaanden juni, juli en augustus (wanneer de energieconsumptie hoog is) meer en langere episodes van stroomuitval zullen brengen.

De 52-jarige De Ruyter zegt zijn leven niet zeker te zijn en is van plan om Zuid-Afrika binnenkort voor langere tijd te verlaten. De secretaris-generaal van het ANC, de regeringspartij van Zuid-Afrika, doet De Ruyters beweringen af als onzin.

Lees ook:

Zuid-Afrikaanse energiecrisis bereikt kritiek punt

De stroomvoorziening in Zuid-Afrika is in vijftien jaar tijd dermate verslechterd dat in januari in Kaapstad stranden moesten worden gesloten omdat er rioolwater in zee spoelde.