Ashraf Ghani: driftige dossiervreter met voorliefde voor wollige visioenen

De kansen leken tot voor kort verkeken voor de Afghaanse president Ashraf Ghani. Dat was een gevolg van vergevorderde vredesonderhandelingen tussen de Verenigde Staten en de Taliban, waar Ghani buiten werd gehouden. Als het tot een akkoord was gekomen, had Afghanistan naar verwachting een overgangsregering zonder Ghani gekregen en waren de presidentsverkiezingen geannuleerd.

Maar doordat de Amerikaans president Trump de deal met de Taliban begin deze maand op het laatste moment in een reeks tweets afblies, zijn de kansen gekeerd. Ineens gaan de verkiezingen zaterdag toch weer door en maakt Ghani een serieuze kans om een tweede termijn van vijf jaar te veroveren.

“De zaken zijn veranderd”, merkte Ghani zelf eerder deze maand enigszins triomfantelijk op in een speech voor veiligheidstroepen in het presidentieel paleis. “We zijn bereid tot vredesoverleg, maar als de Taliban denken dat ze ons bang kunnen maken, moeten ze eens naar deze strijders kijken.”

Zwaar bewaakte citadel

Ghani – tenger, kaal, grijs baardje - behoort tot de Pasjtoens, de grootste etnische groep in Afghanistan, waar ook de Taliban uit voortkomen, en is van origine politicoloog en cultureel antropoloog, gespecialiseerd in de wederopbouw van mislukte staten. Hij doceerde jarenlang aan Amerikaanse universiteiten en werkte voor de Wereldbank. Nadat de Amerikanen eind 2001 de Taliban hadden verdreven, keerde hij terug naar Afghanistan om zich op de lokale politiek te storten.

Als president heeft hij sinds 2014 een gemengde reputatie verworven. De 70-jarige intellectueel geldt als een slimme dossiervreter, die oprecht gegrepen is door het belang van degelijke instituties en betrouwbaar, transparant bestuur voor de ontwikkeling van een arm land als Afghanistan. Hij presenteert ook graag grootse plannen voor bijvoorbeeld stuwdammen of buitenlandse miljardeninvesteringen. Maar van zijn vaak wollige visioenen komt niet altijd evenveel terecht. Ghani lijkt in de Arg, de zwaar bewaakte presidentiële citadel in het centrum van Kaboel, soms los gezongen van de chaotische werkelijkheid buiten.

Een voormalige Amerikaanse gezant vertelde aan weekblad The New Yorker dat hij Ghani’s vergezichten zowel inspirerend als onrealistisch vond. “Wij kwamen uit vergaderingen en zeiden tegen elkaar: ‘Ik weet niet over welk land hij het heeft, maar het is niet Afghanistan. Het klinkt als een kanton in Zwitserland.”

Ghani verloor door kanker twee decennia geleden een deel van zijn maag en eet gedurende de dag geregeld kleine snacks, zoals porties noten en dadels, omdat hij geen grote maaltijden kan verteren. Hij staat bekend om zijn woede-uitbarstingen en heeft moeite met koetjes en kalfjes. Gasten voelen zich vaak niet erg op hun gemak bij hem.

Met de westerse bondgenoten, die zijn regering met militaire steun en ontwikkelingshulp overeind houden, heeft Ghani een dubbelzinnige verhouding. Hij ergert zich aan de in zijn ogen veelal zelfingenomen buitenlandse hulpwerkers, die volgens hem weinig begrijpen van het land. Ook reageert hij geregeld kwaad als westerse troepen weer eens burgers doden. Maar tegelijk beseft hij dat zijn regering, als de VS hun troepen terugtrekken, waarschijnlijk niet lang zou overleven. Hij wordt door de Taliban al jaren afgedaan als een ‘marionet’ van het Westen.

Veel stembureaus blijven dicht

Ghani’s belangrijkste tegenstrever zaterdag is zijn huidige tweede man Abdullah Abdullah. Als geen enkele kandidaat een absolute meerderheid krijgt, volgt een tweede ronde. De kans is groot dat de beide mannen dan, net als bij de vorige stembusgang in 2014, weer één-op-één tegenover elkaar komen te staan. Destijds mondde dat uit in verkiezingsfraude aan beide zijden, felle demonstraties, een hertelling onder VN-toezicht, en na maanden getouwtrek een compromis, waarbij verliezer Abdullah werd benoemd tot chief executive, een soort premier, een functie die in de Afghaanse grondwet eigenlijk niet bestaat.

Hoe eerlijk de verkiezingen ditmaal verlopen, moet worden afgewacht. De Taliban hebben de Afghanen opgeroepen om niet te gaan stemmen. Zij hebben verkiezingsbijeenkomsten aangevallen en dreigen de stembusgang zaterdag met geweld te verstoren. Ghani en Abdullah waren de afgelopen weken dan ook slecht beperkt in staat campagne te voeren, en zeker 2000 van de 7000 stembureaus blijven dicht omdat ze onvoldoende beveiligd kunnen worden.

Als Ghani er desondanks in slaagt een tweede termijn van vijf jaar te veroveren, valt bovendien nog te bezien of hij die kan uitdienen. Want de Afghaanse leider heeft geen nieuwe ideeën over het heropstarten van het vredesoverleg. Hij herhaalt tot nu toe slechts zijn oude standpunten dat de Taliban alleen rechtstreeks met hem kunnen onderhandelen en dat er eerst een staakt-het-vuren moet komen. Twee eisen die al jaren worden afgewezen door de Taliban. Tegelijkertijd lijkt president Trump nog altijd serieus van plan om de Amerikaanse troepen terug te trekken, desnoods zonder vredesdeal. Als Trump dat inderdaad doet, zijn Ghani’s dagen in het presidentieel paleis naar verwachting alsnog geteld.

Lees ook:

Trump zegt overleg met Taliban af, twittert hij

Geheim vredesoverleg met Taliban en Afghaanse regering is afgeblazen, wegens een aanslag door de Taliban.

Kan vredesdeal tussen VS en de Taliban een einde maken aan het geweld?

De VS beloven binnen vijf maanden 5000 militairen terug te trekken uit Afghanistan en vijf bases te verlaten. Maar de regering in Kaboel reageert zuinigjes. Vijf vragen.