Advocaat over het arrestatiebevel tegen Poetin: ‘Juichen van Biden ondermijnt legitimiteit Strafhof’

Vrijdag maakte het Internationaal Strafhof (ICC) bekend dat het een arrestatiebevel tegen de Russische president Vladimir Poetin heeft uitgevaardigd. Ook tegen de Russische commissaris voor kinderrechten Maria Lvova-Belova ligt er nu zo'n bevel. Reden is de deportatie van naar schatting zesduizend kinderen uit Oekraïne naar Rusland. Advocaat Geert-Jan Knoops duidt de actie van het ICC.

Wat kunnen de gevolgen zijn van dit arrestatiebevel?

“Op dit moment niet veel, behalve dat hij natuurlijk naar bepaalde politieke tops niet zal kunnen gaan, zoals de G20. Maar sommige reizen zal hij gewoon kunnen maken. Hij kan bijvoorbeeld naar China: dat land erkent het Internationaal Strafhof niet.”

Hoe uniek is het dat een zittende president een arrestatiebevel krijgt?

“Het is niet helemaal uniek. In 2009 is er een arrestatiebevel tegen de Soedanese president Omar al-Bashir uitgevaardigd wegens oorlogsmisdrijven en genocide. Al-Bashir zit overigens nog steeds in Soedan, met huisarrest. Ook de Keniaanse president Kenyatta is voorwerp geworden van een zaak. Hij is niet fysiek gearresteerd maar heeft wel meegewerkt aan een proces in Den Haag. Die zaak is overigens geëindigd zonder veroordeling omdat de aanklagers de vervolging hebben gestaakt omdat er problemen waren met getuigen.

“Het arrestatiebevel tegen Poetin is echter wel uniek omdat het de eerste zaak is waar het om betrokkenheid van het staatshoofd bij het oorlogsmisdrijf deportatie gaat. Deportatie wordt in het statuut van het Internationaal Strafhof gedefinieerd als mensen tegen hun wil uit bezet gebied naar een ander gebied brengen of vice versa. Dat is hier volgens het ICC gebeurd met zesduizend kinderen.”

De deportatie van de Oekraïense kinderen is waarschijnlijk niet de enige oorlogsmisdaad waar Rusland zich schuldig aan heeft gemaakt. Waarom dan juist Poetin arresteren vanwege deze misdaad?

“Dat is niet expliciet uitgelegd. Er is wel gezegd dat dit de vóórnaamste reden is om dit arrestatiebevel uit te vaardigen. Dat doet vermoeden dat men dit toch wat onderbelichte misdrijf meer aandacht aan wil geven, ook omdat het om kinderen gaat. Die zijn extra kwetsbaar in een oorlogsituatie.

“Het lijkt erop dat het Strafhof hier voorbeeld wil stellen: van burgers blijf je af en van kinderen helemaal. Het Strafhof lijkt met het bevel kinderen van juridische bescherming te willen voorzien.

“We weten overigens niet wat de bewijslast precies is, dat is niet bekend gemaakt door het Strafhof. Maar de bewijsdrempel voor een arrestatiebevel is laag: er moeten redelijke gronden zijn. Dat is iets anders dan overtuigend en wettelijk bewijs waarop iemand ook daadwerkelijk veroordeeld kan worden.”

De Amerikaanse president Biden reageerde lovend op het arrestatiebevel. Maar de VS erkennen net zoals Rusland het Internationaal Strafhof niet.

“Het is saillant dat juist Biden dit toejuicht terwijl de Amerikanen stelselmatig het opereren van het Strafhof hebben tegengewerkt. De VS zijn geen partner van het Strafhof, en George Bush Jr. heeft wetgeving ingevoerd om het Hof te ondermijnen. Trump heeft daar nog een schepje bovenop gedaan met sancties.

“Biden heeft die sancties wel teruggedraaid, maar de minister van buitenlandse zaken Antony Blinken heeft in 2021 wel gezegd dat het Internationaal Strafhof het onderzoek naar Amerikaanse militairen in Afghanistan moest staken. De rol van Amerika is wat dat betreft heel ambivalent.

“Dat Biden het arrestatiebevel toejuicht, zou je in het licht van het Amerikaanse optreden tegen het ICC zelfs betrekkelijk hypocriet kunnen noemen. Biden zegt bovendien dat het overduidelijk is dat Poetin oorlogsmisdaden heeft begaan. Maar dat is aan de rechter, een staatshoofd moet hierover neutraal zijn. Biden polariseert met deze uitspraken. Hij gooit olie op het vuur en onderneemt geen pogingen om het conflict op een politieke manier op te lossen.”

Biden maakt het ICC eigenlijk tot een politiek middel in dit conflict.

“Ja, dat kun je stellen. Door zijn uitspraken zet Biden het Strafhof in een moeilijke positie. Zij hebben naar de feiten gekeken, maar Biden wekt nu de indruk dat het Strafhof onderdeel is van een politieke agenda. Dat ondermijnt de legitimiteit en speelt Rusland alleen maar in de kaart.”

Radovan Karadzic en Ratko Mladic, oorlogsmisdadigers die moesten verschijnen voor het Joegoslaviëtribunaal, waren vijftien jaar op de vlucht maar werden uiteindelijk toch berecht. Kan het zijn dat we voor de resultaten in de zaak rond Poetin lang moeten wachten?

“Dat is zeker mogelijk. Maar we moeten niet vergeten dat het Joegoslaviëtribunaal tot stand kwam met een resolutie van de VN Veiligheidsraad. Dat betekende dat Servië wel mee moest werken aan de uitlevering van Mladic en Karadzic omdat men anders gesanctioneerd zou worden door de VN, ook economisch. Het arrestatiebevel tegen Poetin is niet gebaseerd op zo'n resolutie.

“De Russische grondwet verbiedt de uitlevering van onderdanen. Zelfs als er in Rusland een andere president komt, is Poetin nog steeds onderdaan en kan hij niet worden uitgeleverd. Het lijkt erop dat het bij dit bevel zal blijven, de kans op een echt proces in Den Haag is te verwaarlozen.”

Lees ook:

Chinese veiligheidsexpert: ‘Peking wil het conflict tussen Rusland en Oekraïne beëindigen’

China houdt liever afstand van de oorlog in Oekraïne. Toch gaat president Xi maandag naar Moskou om met Poetin te praten. Volgens de Chinese veiligheidsexpert Zhou Bo staat zijn land op een ‘keerpunt in de buitenlandpolitiek’.