Japan
Abe hield het lang uit, maar slaagde niet in zijn grootse plannen voor Japan
Shinzo Abe was een ongebruikelijke Japanse premier. De rechtse politicus met uitgesproken meningen liet vrijdag weten dat hij om gezondheidsredenen opstapt.
Donald Trump was nog maar net verkozen als president van de Verenigde Staten, in november 2016, of Shinzo Abe stond al op de stoep van de Trump Tower in New York. De pas verkozen president die nog niet eens in functie was en de ervaren premier spraken anderhalf uur met elkaar – iets wat weinig wereldleiders voor elkaar krijgen. Ze hadden het onder meer over militaire samenwerking en de dreigende opkomst van China.
Dat Abe zich zo prominent opstelde naast de grote Amerikaanse bondgenoot is typisch voor zijn optreden. Ook al zagen zijn politieke tegenstanders een premier die een wit voetje wilde halen bij de nieuwe Amerikaanse leider, het tekent het zelfvertrouwen en de doortastendheid van de man die vrijdag zijn vertrek bekendmaakte om gezondheidsredenen. “Ik kan geen premier blijven als ik het karwei dat de mensen mij hebben toevertrouwd niet kan afmaken”, zei Abe tijdens een persconferentie in Tokio. Wel zal hij aanblijven tot zijn partij een opvolger heeft verkozen.
Shinzo Abe (65) is een ongebruikelijke figuur in de lange rij van vaak fletse partijtijgers die Japan sinds de Tweede Wereldoorlog hebben geleid. Bijna altijd van dezelfde partij, want op enkele korte onderbrekingen na wordt Japan al die tijd geleid door politici van de rechts-liberale LDP. Onder hen ook twee familieleden van Abe: zijn grootvader en een oudoom, wiens record als langst zittende premier hij eerder deze week verbrak.
Japanse premiers houden het zelden lang uit
De politieke twisten in de Japanse politiek spelen zich voornamelijk af binnen de LDP, die geregeld wordt verscheurd door persoonlijk gekonkel tussen verschillende groepen. Japanse premiers houden het dan ook zelden lang uit. Sinds de oorlog heeft het land zeker 34 verschillende regeringsleiders gekend, enkele overgangsfiguren niet meegerekend. Maar dankzij de stabiele koers van de LDP – als het om het beleid gaat – lijkt er voor de buitenwereld vaak weinig te veranderen.
Dat was onder Abe wel anders, of in ieder geval leek dat zo te zijn toen hij in 2012 aan de macht kwam. Hij had al eerder kort geregeerd, in 2006 en 2007, maar was toen afgetreden vanwege dezelfde darmziekte die hem nu weer opbreekt. In 2012 schoot Abe uit de startblokken met ingrijpende stimuleringsplannen die de stagnerende economie vlot moesten trekken. Die miljardeninvesteringen en hervormingen werden al snel ‘Abenomics’ genoemd.
Een ander belangrijk punt van Abe was zijn inzet om van Japan ook militair een echte wereldmacht te maken. Het land kent volgens de grondwet geen leger, dat was een eis van de Amerikanen na de oorlog, en er heerst een sterke pacifistische traditie – ook vanwege de twee atoombommen die op door diezelfde Amerikanen op Hiroshima en Nagasaki zijn afgeworpen.
Maar Abe, een rechtse nationalist, wilde Japan weer groot en sterk maken. Hij kondigde aan dat de zogeheten zelfverdedigingsmacht die het land wel heeft, nu een echt leger zou worden. Hij investeerde in militair materieel en liet Japanse soldaten voor het eerst aan een missie buiten VN-verband meedoen, in de Sinaï-woestijn. Maar de door hem gewenste grondwetswijziging is er niet gekomen.
De ‘Abenomics’ leken heel even wat effect
Abe leidde het land tijdens de historische troonsafstand van keizer Akihito in 2019, die het stokje overdroeg aan zijn zoon Naruhito. Een zeldzame gebeurtenis, want Japan heeft sinds de oorlog slechts drie keizers gekend. De premier heeft het land rustig door die troonswisseling geloodst, terwijl het voor een deel van zijn conservatieve achterban moeilijk te aanvaarden was dat een keizer niet tot zijn dood in functie bleef.
Of Abe’s economische plannen ook veel succes hebben gehad, is de vraag. Na het economische mirakel in de vorige eeuw, schommelen de Japanse groeicijfers nu al drie decennia iets boven de 0 procent. De staatsschuld is al die tijd enorm groot gebleven en het land vergrijst ondertussen sterk. De ‘Abenomics’ leken even wat effect te hebben, maar de voorzichtige groei die er de afgelopen jaren was, is door het coronavirus weer omgeslagen in een forse krimp.
De strijd tegen dat virus heeft Abe niet populairder gemaakt. Veel Japanners vinden dat de overheid de uitbraak niet goed heeft aangepakt, ook al zijn de resultaten naar westerse maatstaven uitstekend. Het dagelijks leven in Japan is in grote lijnen gewoon door gegaan, zonder lockdown, maar twijfel over de officiële cijfers heeft het vertrouwen in de premier ondermijnd. De voor deze zomer geplande Olympische Spelen in Tokio moesten worden uitgesteld naar volgend jaar.
Wie Abe nu zal opvolgen is nog niet bekend, genoemd worden enkele getrouwen uit de LDP-gelederen. Wie het ook wordt, twee dingen lijken wel zeker: het wordt een man op leeftijd, want vrouwen en jongeren hebben nog altijd een zwakke positie binnen de LDP, en hij zal het economische stimuleringsbeleid voortzetten en op buitenlands gebied tegen de VS aanschurken.
Lees ook: De nieuwe Japanse keizer Naruhito (59) dreigt een dissident te worden
Akihito heeft dinsdagmiddag (lokale tijd) afstand gedaan van de troon. Wat kan Japan verwachten van zijn zoon Naruhito, die woensdag de 126ste keizer in lijn wordt?
Abe pompt nóg meer geld in Japanse economie
De Japanse economie kwakkelt. Premier Abe mikt met een nieuw stimuleringspakket op groei. Zijn populariteit leed niet onder de stagnatie van de afgelopen jaren.
