Suriname
40 jaar na de militaire coup in Suriname: een groot drama of het beste dat het land ooit is overkomen?
Het is veertig jaar geleden dat Bouterse met een militaire coup de macht greep in Suriname. Nog altijd is het land sterk verdeeld over de erfenis ervan. ‘Veertig jaar revolutie is een groot drama', zegt de een. De ander vindt juist dat de coup ‘het beste is dat Suriname is overkomen’.
Dinsdag is het veertig jaar geleden dat Desi Bouterse via een militaire coup aan de macht kwam in Suriname, een gebeurtenis die vandaag groots herdacht wordt als een ‘revolutie’ die het land al het goede heeft gebracht. Bouterse, inmiddels het democratisch verkozen staatshoofd, eist daarbij een hoofdrol voor zichzelf op. Overal in het land staan billboards waarop Bouterse-de-coupleider (in zwart-wit) salueert naar Bouterse-de-president (in kleur en camouflagepak).
Het leed geen twijfel dat Bouterse gisteren aan de vooravond van de ‘Dag van Bevrijding en Vernieuwing’ – weer een nationale vrije dag sinds zijn aantreden als president – veel mensen op de been zou krijgen om zijn revolutie te herdenken. Hij is nog altijd erg geliefd, ook al werd hij onlangs tot twintig jaar cel veroordeeld in de decembermoordenzaak, en kampt Suriname met grote sociaale-conomische problemen.
Militairen grijpen de macht
Op 25 februari 1980 pleegden zestien onderofficieren van het Surinaams Nationaal Leger onder leiding van Desi Bouterse een gewelddadige coup. De regering van premier Henck Arron, de man die de Surinaamse onafhankelijkheid van Nederland in 1975 bewerkstelligde, werd afgezet.
Tijdens de belegering van de Memre Boekoe-kazerne sneuvelden twee militairen. Het hoofdbureau van politie aan de Waterkant werd vanaf de rivier in brand geschoten, waarbij een politieman en een burger sneuvelden.
Aan de coup ging een conflict binnen de strijdkrachten vooraf, toen de legerleiding weigerde de militaire vakbond Bomika te erkennen. Drie onderofficieren werden in januari 1980 gevangengenomen wegens ‘insubordinatie’.
Een maand later maakte Arron de onderofficieren uit voor ‘padvinders’. “De coup is in feite uitgelokt door de regering”, zegt Bouterse’s bondgenoot Laurens Neede, die tot het gevangen drietal behoorde. De coupplegers spreken van een ‘revolutie’. Vele anderen van een ‘ordinaire coup om een vakbondsgeschil’.
De ‘revolutionairen’ zijn er vast van overtuigd dat de coup Suriname veel goeds heeft gebracht. “Het is het beste dat Suriname is overkomen, op het juiste moment”, zegt Laurens Neede, een oude strijdmakker van Bouterse en een prominent lid van diens regerende NDP. “Onze vrees was dat er een burgeroorlog zou uitbreken tussen de Hindostanen en creolen. Bouterse heeft het vermogen gedemonstreerd om onze complexe samenleving met zo veel etnische groepen en belangen bij elkaar te houden. De revolutie heeft Surinamers bewuster gemaakt van hun Surinamer-zijn, hun nationaal gevoel is enorm gegroeid.”
‘Geen coup om de macht’
Ook Borger Breeveld, die de hoofdrol vertolkt van Roy in de controversiële klassieker ‘Wan Pipel’ (één volk) van regisseur Pim de la Parra, is positief, ook al vindt hij ‘revolutie’ een te groot woord. “We zijn begonnen het denken te vernieuwen, om af te komen van dat koloniale dat op ons was neergedaald.” Breeveld sloot zich aan bij de ‘25 Februari Beweging’ en was jarenlang woordvoerder van Bouterse. Net als andere ‘revolutionairen’ gaat hij prat op het door de coup ingezette ‘dekolonisatieproces’. “Er is geen andere leider die zonder hulp van Nederland zoveel heeft gerealiseerd.”
Volgens Neede was het geen coup om de macht. “Wij kozen voor een progressieve coup met sociale ideeën. We hebben in feite de macht weer gedelegeerd aan het volk.” Er werd een ‘burgerregering’ ingesteld onder strakke teugels van de Nationale Militaire Raad. Het ideaal van de revolutie staat volgens Neede nog recht overeind: ‘verheffen van het volk’.
‘De coup heeft ons als land behoorlijk beschadigd’
Maar waar Bouterse zichzelf opwerpt als een eenheid-smedende vader des vaderlands, vormt zijn persoon ook een bron van diepe verdeeldheid: zijn ‘revolutie’ heeft gezorgd voor een diepe tweedeling van het land, vindt econoom John van Coblijn, adviseur van de regering van de vorige president Venetiaan. “De coup heeft ons als land en de persoonlijke toekomst van mensen behoorlijk beschadigd”, vindt hij. “Het was de coupplegers nooit te doen om ideologie. Bouterse beloofde een ‘kruistocht tegen corruptie’. Maar hij geeft nu leiding aan de meest corrupte regering die het land ooit heeft gehad.”
Er is ook ‘heel veel’ misgegaan, geeft Neede toe. “Ook dingen die wij enorm betreuren.” Zoals de decembermoorden in 1982. “Dat was on-Surinaams.” Toch vindt hij de veroordeling van Bouterse als hoofdverdachte tot twintig jaar ‘onjuist’. “Dingen die toen gebeurd zijn, waren noodzakelijke voorwaarden om door te gaan.”
Aanhoudende protestacties
Na de decembermoorden draaide Nederland subiet de geldkraan dicht. De staatskas raakte leeg en er heerste alom schaarste. In oktober 1987 schreven de militairen na aanhoudende protestacties algemene verkiezingen uit. Die werden overweldigend gewonnen door de ‘oude’ politieke partijen, gebundeld als ‘Front voor Democratie en Ontwikkeling’. De NDP, dat jaar opgericht, kreeg slechts drie zetels.
Bouterse is inmiddels alweer tien jaar aan de macht, nu als democratisch gekozen president. Het gros van de bevolking leeft (weer) onder de armoedegrens. Velen zijn dus niet in een feestelijk stemming; Suriname is weer bankroet onder Bouterse. Vorige week bracht de protestactie ‘Weg met de NDP!’ duizenden op de been.
Van Coblijn: “Er is geen enorme vernieuwing geweest. Veertig jaar revolutie is een groot drama.”
Lees ook:
President Bouterse krijgt 20 jaar voor betrokkenheid bij de Decembermoorden
De Surinaamse president Desi Bouterse is veroordeeld tot 20 jaar cel voor zijn betrokkenheid bij de moord op vijftien politieke tegenstanders op 8 december 1982. Dat heeft de krijgsraad vrijdag bekendgemaakt tijdens een urenlange zitting.
