De laatste keer glyfosaat spuiten? Boer Michiel weet niet hoe. ‘Ik wil schoon beginnen. Zonder onkruid’

De deur van een container in de schuur van Michiel van Andel (38) zwaait open en hij haalt een jerrycan van 15 liter glyfosaat tevoorschijn. “Ik zou echt niet weten wat ik zonder dit spul zou moeten”, zegt de akkerbouwer in de buurt van Emmeloord.

Even daarvoor heeft Van Andel laten zien waar hij het gif dit voorjaar heeft gespoten. Soms zijn de akkers waar is gewerkt met glyfosaat te herkennen aan een geel-oranje kleur. Bij Van Andel is er al geploegd en liggen er alleen aan de randen nog dode stukjes gras op de zwarte aarde. Hij heeft ook al gezaaid. Met zijn vingers zoekt hij in de grond om te kijken hoe het verse zaad ontkiemt. “Het was een hele natte winter. En nu is het koud, maar de suikerbieten komen binnenkort boven de grond”, stelt hij tevreden vast.

Vorig jaar zomer was het land ingezaaid met uien. In de herfst na de oogst zaaide Van Andel in hetzelfde stuk land gele mosterd, als ‘groenbemester’. Deze planten nemen nog in de bodem aanwezige stikstof op zodat niet niet uitspoelt naar het oppervlaktewater. In het voorjaar worden groenbemesters onder de grond gewerkt en vormen voeding voor nieuwe gewassen.

Van Andel wil niet dat een groenbemester weer boven de grond komt als hij een nieuw gewas heeft gezaaid. Daarom spuit hij het dood met het omstreden middel glyfosaat voordat hij er met de ploeg overheen gaat. “Ik wil schoon beginnen. Zonder onkruid”, zegt hij.

Mogelijke relatie tussen pesticiden en parkinson

Maar glyfosaat, dat wordt verkocht onder het merk Roundup, ligt onder vuur omdat wetenschappelijke studies aangeven dat bij boeren die het gebruiken de kans op parkinson kan toenemen. Minister Piet Adema (landbouw) meldde dinsdag in antwoord op vragen van D66-Kamerlid Tjeerd de Groot over Amerikaanse onderzoek uit 2020 dat hij het Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM) ‘de wetenschappelijke signalen’ en ‘mogelijke relatie’ tussen pesticiden en parkinson in kaart laat brengen.

Adema wijst er ook op dat het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) glyfosaat veilig acht. Ook de Europese keuringsinstanties zien vooralsnog geen probleem.

De minister gaf eerder deze maand wel aan dat hij ‘ernaar streeft’ om glyfosaat per 1 januari 2025 in de ban te doen. Maar eerst moeten er goede alternatieven worden ontwikkeld. Boerenorganisatie LTO verzet zich tegen haastige besluiten. Het is veilig, vindt de organisatie. En alternatieven moeten wel ‘haalbaar en betaalbaar’ zijn.

Meer dan dertig maatschappelijke organisaties drongen deze week aan op maatregelen tegen het gebruik van alle chemische bestrijdingsmiddelen, waaronder glyfosaat. Dit manifest is ondertekend door onder meer Natuur en Milieu, de Parkinsonvereniging, KWF Kankerbestrijding en de vakbond FNV.

Het manifest meldt: “Glyfosaat is zeer schadelijk voor bijen, waterleven en bodemflora. Volgens de wereldgezondheidsorganisatie WHO is het waarschijnlijk kankerverwekkend en er zijn grote zorgen dat glyfosaat het risico op parkinson vergroot.”

Het gebruik van glyfosaat was de afgelopen tien jaar toegelaten en er is al lange tijd een debat gaande over of dat zo moet blijven. De organisaties achter het manifest wijzen erop dat een Europese beslissing keer op keer wordt uitgesteld zodat het spuiten van glyfosaat door kan gaan. Maar eind dit jaar komt de EFSA, Europese autoriteit voor voedselveiligheid, waarschijnlijk met een rapport en daarna moeten de lidstaten een oordeel vellen.

Duitsland als voorbeeld

In het manifest roepen de organisaties het kabinet op om in Brussel voor een verbod op glyfosaat te stemmen. Al is het maar uit voorzorg. Berthe Brouwer, landbouw-expert van Natuur en Milieu, vindt dat Nederland de Duitsers moet volgen. Die namen een verbod op het gebruik van glyfosaat op in het coalitieakkoord van de regering.

Brouwer vindt dat boeren die glyfosaat gebruiken ‘zich achter de oren moeten krabben’. “Het maakt niet alleen de groenbemesters of vanggewassen dood, maar ook het leven in de bodem. Terwijl de dieren in de bodem essentieel zijn voor voedingsstoffen en het voorkomen van ziektes op een natuurlijke manier.”

Volgens Brouwer zijn er alternatieven voor het gebruik van glyfosaat. “Je kunt de vanggewassen voor het ploegen fijn hakselen en dan komt het niet snel als onkruid weer boven de grond. We kunnen machines die handig zijn om het onkruid eronder te houden en nieuwe manieren om de grond te bewerken verder ontwikkelen.”

Dat glyfosaat het bodemleven schaadt, is volgens Van Andel ‘kletskoek’. “Als onderzoeken anders uitwijzen, wordt het in belachelijke hoeveelheden gebruikt of verkeerd toegepast. De bodem is mijn toekomst. Om het leven daar zo weinig mogelijk te verstoren, ploeg ik met een ecoploeg alleen de bovenste laag. In de akkers zit nu meer bodemleven dan in de jaren dat mijn vader en mijn opa hier boerden.”

De akkerbouwer ziet geen alternatief. Hij wijst op zijn biologische buurman. “Die gaat drie keer met de ploeg over het zaaibed voordat de aarde echt schoon is en hij kan zaaien. Dat kost enorme hoeveelheden diesel.”

Lees ook:

Glyfosaat is wel gevaarlijk, maar niet kankerverwekkend, zegt de chemiewaakhond

Glyfosaat is gevaarlijk voor de ogen en giftig voor het waterleven maar niet kankerverwekkend, zegt het Europese agentschap voor chemische stoffen Echa.

Weer dreigende schadeclaim voor Bayer, nu van aandeelhouders

Aandeelhouders van Bayer zijn boos. Zij vinden dat de bedrijfsleiding in 2016 te weinig vertelde over de risico’s van de aankoop van Monsanto, maker van het onkruidverdelger Roundup.